کاشان نیوز-علی اکبر ارشدی ابیانه: این شب به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) اطلاق می شود. ایرانیان و بسیاری از دیگر اقوام شب یلدا را جشن می گیرند. این شب در نیم کره شمالی با انقلاب زمستانی مصادف است و به همین دلیل از آن زمان به بعد طول روز بیش تر و طول شب کوتاه تر می شود.
واژهٔ یلدا ریشهٔ سریانی دارد و به معنای ولادت و تولد است. منظور از تولد، ولادت خورشید (مهر/میترا) است. رومیان آن را ناتالیس آنایکتوس یعنی روز تولد مهر شکست ناپذیر می نامند. ابوریحان بیرونی از این جشن با نام میلاد اکبر نام برده و منظور از آن را میلاد خورشید دانسته است.
در آیین کهن، بنابر یک سنت دیرینه آیین مهر شاهان ایرانی در روز اول دی ماه تاج و تخت شاهی را بر زمین می گذاشتند و با جامه ای سپید به صحرا می رفتند و بر فرشی سپید می نشستند. دربان ها و نگهبانان کاخ شاهی و همهٔ برده ها و خدمت کاران در سطح شهر آزاد شده و به سان دیگران زندگی می کردند. رئیس و مرئوس، پادشاه و مردم عادی همگی یکسان بودند. البته درستی این امر تایید نشده و شاید افسانه ای بیش نباشد.
یلدا و جشن هایی که در این شب برگزار می شود، یک سنت باستانی است. این جشن مراسمی آریایی است و پیروان میتراییسم آن را از هزاران سال پیش در ایران برگزار می کرده اند. یلدا روز تولد میترا یا مهر است. این جشن به اندازه زمانی که مردم فصول را تعیین کردند کهن است.
آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه های گوناگون است که همه جنبه نمادی دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند. در این شب هم مثل جشن تیرگان، فال گرفتن از کتاب حافظ مرسوم است.
در برخی دیگر از جاهای ایران نیز شاهنامه خوانی رواج دارد. بازگویی خاطرات و قصه گویی پدربزرگ ها و مادربزرگ ها نیز یکی از مواردی است که یلدا را برای خانواده ایرانی دلپذیرتر می کند. اما همه اینها ترفندهایی است تا خانواده ها گرد یکدیگر آیند و بلندترین شب سال را با شادی و خرسندی به سپیده برسانند.
در شهرستان نطنز بلندترین شب سال را در جمعی صمیمی همراه با حافظ خوانی و شاهنامه خوانی زیر کرسی های چوبی، هدیه دادن به تازه عروس و دامادها، صرف میوه و تنقلات و نقل داستان ها سر می کنند.
پخت و تناول هفت میوه که در زیر خاک به عمل آمده باشد (مانند شلغم، چغندر، ترب سیاه، پیاز، هویج و سیب زمینی) بین خانواده ها در نطنز و بادرود معمول می باشد و باور بر این است، همان گونه که میوه ها و محصولات در زیر خاک سرد مقاوم هستند، پس خوردن آنها استحکام بین فامیل و بستگان را بیشتر می کند.
وجود هندوانه و انار بر سر سفره شب یلدا از ضروریات است و انار توسط مردم این شهرستان به صورت خاصی تزئین یافته و به عنوان سرامد میوه های این شب بر مرکز کرسی قرار می گیرد چرا که شهرستان نطنز و به طور ویژه بادرود در کشت محصول انار نامدار است شاید بدین سبب باشد که بادرودی ها به رنگ سرخ هندوانه و به خصوص انار اعتقادی ویژه دارند (انار را نماد آناهیتا می دانند) که رنگ سرخ آن در شب چله گرمی کانون خانواده را در طول سال در پی دارد. شب یلدا یا چله در گویش بادرودی ‘شَوِ چِلَه’ خوانده می شود و بزرگ خانواده در جمع بستگان تا پاسی از شب قصه می گوید و از آئین های این شب می توان به صرف غذاها و تنقلاتی اشاره کرد که در گویش محلی ‘شَوچٍره’ می گویند.
در کاشان رسوم خاصی چون عیدی بردن برای نو عروسان بله و جواب موافق گرفتن از خانواده‌ی دختردار و آشتی دادن دوستان و شرکایی که به سببی از هم دور شده‌اند هنوز زنده است. شاهنامه خوانی تفأل به خواجه شیراز و قصه‌ها مثل‌های قدیمی از زیان بزرگترها شنیده می‌شود. در مراکز گردشگری شهر مانند خانه های تاریخی نیز سفره‌های یلدا بر پا می‌گردد.
قبل از ورود گاز به کاشان واطراف در شب یلدا سینی بزرگ کنگره ای مسی پر از خوراکیهای رنگارنگ بر روی کرسی، بهانه ای برای جمع شدن دوست و فامیل در گرداگرد آن بود ودر سالهای خیلی دور برف به عنوان مهم‌ترین نماد زمستان، معجونی با ترکیب برف و شیره انگور یا خرما در کرسی گرم زمستانی، محفل خانواده ها را حال و هوایی دیگر می بخشید.
یکی از رسوم این شب مردم آران و بیدگل، خوانچه فرستادن است که در آن تازه داماد برای نامزد هدایایی می فرستد. این هدایا در گذشته شامل لباس، شاخه گل و تنقلات بود که در ظروف مسی تزیین شده با سفره و پارچه‌های گلدوزی قرار داده می‌شد و این سنت، در بین عروس و داماد ها که مدتی از هم دور بودند بیشتر رایج بود.
دیدگاه شما