قالی‌شویان تنها آیین مذهبی اسلامی است که به تقویم خورشیدی برپا می‌شود
کاشان نیوز-علی اکبر ارشدی ابیانه: بنا بر نقل‌ها، امامزاده سلطانعلی از فرزندان امام باقر به درخواست اهالی کاشان قدیم به ایران آمد و پس از مدتی توسط حاکمان وقت به شهادت رسید. گفته‌شده سلطانعلی را هنگام دعا و نماز، در محلی که اکنون به قتلگاه معروف است به شهادت رساندند. دو روز پس از شهادت خبر به فینی‌ها رسید و آن‌ها با بیل، چوب و چماق خود را به اردهال رساندند و در روز سوم شهادت، پیکر امامزاده را در یک‌تخته قالی نهاده، به سر نهر آبی که اکنون به نهر شاهزاده حسین معروف است، بردند و غسل دادند و بعد در محل کنونی به خاک سپردند.
به همین دلیل سنت قالی‌شویان توسط اهالی فین و خاوه اردهال همه‌ساله در دومین جمعه مهرماه (نزدیک‌ترین جمعه به ۱۱ مهرماه که سالروز کشته شدن سلطانعلی بن محمدباقر است) برگزار می‌گردد.
چگونگی اجرا مراسم
در روز برگزاری مراسم اهالی روستای خاوه اردهال یکی از قالی‌های درون بنای امامزاده را به‌صورت لوله شده (به‌عنوان قالی‌ای که به هنگام شهادت در تابوت او بوده و پیکر امامزاده را در آن پیچیده بوده‌اند)، بر دوش جوانان قرار داده و بعد از برگزاری مراسم نوحه‌خوانی و عزاداری درون امامزاده، آن را تحویل اهالی فین می‌دهند و آنان قالی را به‌سوی چشمه آبی که در حدود چند صد متری شرق بنا واقع است، می‌برند.
به دنبال این دسته، گروهی دیگر که هر یک چوب‌دستی بلندی را بر دست دارند، حرکت می‌کنند و با تکان دادن چوب‌دستی در هوا به نبردی نمادین با قاتل امامزاده می‌پردازند. قالی بر کنار چشمه به زمین می‌آید و آب چشمه را به نشانه غسل دادن امامزاده بر آن می‌افشانند و آنگاه دوباره آن را با شور و هیجان به‌سوی بنا بازمی‌گردانند. پیش از ورود قالی به آرامگاه، چوب به دستان با دویدن و تکان دادن چوب‌ها و فریاد و شعارهای مهیج، نبرد با قاتل امامزاده را دنبال می‌کنند. رسیدن حاملان قالی به درگاه ورودی امامزاده و سپردن آن به اهالی روستای خاوه اردهال که می‌بایست آن را به درون ببرند، همراه با تشریفات خاصی است.
علت انتخاب مهرماه
اصل شهادت امامزاده سلطانعلی‌بن‌امام محمدباقر (ع) در ۲۷ جمادی‌الثانی سال ۱۱۶ هجری قمری است ولی مردم و اهالی فین کاشان که دعوت‌کنندگان آن حضرت به این خطه بودند و از حامیان آن به شمار می‌رفتند دومین جمعه مهرماه را به‌عنوان مراسم قالی‌شویان انتخاب کردند و این تنها آیین مذهبی اسلامی است که به تقویم خورشیدی برپا می‌شود. برخی از محققان و نویسندگان سابقه آیین قالی‌شویان را در جشن مهرگان و آیین‌های کهن ایرانی ریشه‌یابی می‌کنند
بهرام بیضایی دربارهٔ آیین قالی‌شویان معتقد است که با توجه به برگزاری این مراسم در مهرگان به مدت یک هفته می‌توان نتیجه گرفت که این آیین بازمانده آیین نمایشی محلّی و بومی با مضمون داستان سیاوش است که طبعاً این آیین پس از اسلام تغییر شکل داده و شکل دیگری به خود گرفته است.
برخی نیز معتقدند این آیین یادمانی از آیین‌های ستایش و نیایش تیشتر (الهه باران در اوستا) و طلب باران بوده و گمان می‌رود که بنای امامزاده نیز در اصل یکی از نیایشگاه‌های باستانی تیشتر در ایران بوده است.
جلال آل احمد در کتاب ارزیابی شتاب‌زده معتقد است با توجه به اینکه جشن مهرگان هرساله اول مهر به یادبود قیام کاوه (اهل اصفهان) و فریدون (از دماوند کوه) علیه ضحاک برگزار می‌شود به نظر می‌رسد این مراسم نیز که شرکت‌کنندگان چوب به دست حاضر می‌شوند مرتبط با قیام کاوه باشد؛ که بعد از سال‌ها با داستان‌های اسلامی مخلوط شده است. داستان‌های عجیبی راجع به جنازه‌هایی که در سرداب زیارت موجود در این روستا بوده وجود دارد که اشاره به تائید آیت اله مرعشی نجفی نیز می‌شود.
این نظریه نیز وجود دارد که: این مراسم یک نشان باستانی است که حداقل ۲۵۰۰ سال قدمت دارد و مرتبط به قیام کاوه و فریدون علیه ضحاک (پادشاه شیطان‌پرست و جادوگر بابل) بوده است که آغاز حکومت فریدون و فرزندانش یا حکومت هخامنشیان است.
این مراسم در فهرست میراث معنوی کشور ثبت‌شده و در دسامبر ۲۰۱۲ در فهرست میراث فرهنگی و معنوی یونسکو نیز به ثبت رسید.
دیدگاه شما