مجله کاشان نیوز: هومیوپاتی
هومیوپاتی یکی از روشهای درمانی است که در حیطه طب مکمل قرار دارد و امروزه در دنیا بسیار گسترش یافته است. در هومیوپاتی رویکرد تشخیصی و درمانی پزشک بر مبنای پیدا کردن اختلالی است که در سیستم روانی عصبی غددی ایمنی یا PNEI (سیتم مرکزی متعادل کننده بدن) به وجود و موجب بروز علایم در ارگانهای مختلف بدن شده است. بر همین مبنا است که بیماری که با یک شکایت بخصوص مثل سر درد به پزشک مراجعه میکند توسط پزشک هومیوپات به طور کامل مورد بررسی قرار گرفته و کلیه علایمی که در دیگر ارگانهای وی وجود دارد نیز مبنای تشخیص اختلال مرکزی سیستم PNEI قرار میگیرد. هدف از تجویز دارو در هومیوپاتی ایجاد تحریکی بر روی سیستم PNEI در جهت تعدیل عملکرد آن میباشد.
در هومیوپاتی هیچ دارویی وارد فارماکوپه هومیوپاتی نمیشود مگر اینکه ابتدا گزارشات توکسیکولوژی مربوط به آن دارو بررسی شده و علاوه بر آن در شرایط امن، دارو بر روی افراد سالم آزمایش شود. این مسئله باعث میشود که تاثیرات فیزیولوژیک یک دارو بر فرد سالم در مورد هر دارو کاملا شناخته شده باشد. برای توضیح اصل مشابه شاید داروی دیگوکسین بهترین نمونه باشد. این دارو که در طب رایج یکی از داروهای پر مصرف در درمان بیماران مبتلا به نارسایی قلبی است در طول سالهای گذشته کاملا شناخته شده است. گزارشات سمشناسی نشان میدهند که شایعترین عارضه مسمومیت با دیگوکسین اختلال در شبکه هدایتی قلب میباشد. از طرفی برای بیمار مبتلا به نارسایی قلبی که معمولا دچار اختلال در شبکه هدایتی قلب میباشد توسط متخصص قلب و عروق داروی دیگوکسین تجویز میشود. و همین دارو باعث بهبودی در هدایت شبکه هدایتی قلب و حال بیمار میگردد. این یک درمان هومیوپاتی یا مشابه درمانی است، هر چند که دارو توسط یک هومیوپات تجویز نشده است و دیگوکسین جزو فارماکوپه طب رایج است.
هم از این دست است استفاده از استامینوفن برای درمان تب. یک از علایم مهم در مسمومیت با استامینوفن هیپر ترمی یا افزایش دمای بدن است و در طب از استامینوفن برای درمان بیمار مبتلا به تب استفاده میشود. این نیز یک درمان هومیوپاتیک است. بنابر این هر چند که استامینوفن جزء داروهای ضد تب طبقه بندی میشود ولی استفاده از آن به عنوان تب بر درمانی هومیوپاتیک است. بنا بر این بحث مشابهت چندان دور از ذهن نیست و در طب رایج بسیاری از داروها به همین شیوه عمل میکنند. دقت به این نکته لازم است که در این بحث منظور علایم کلینیکال است و قابل تعمیم به تغییرات مکانیسمی نمیباشد. بر این مبنا میتوان گفت که در طب رایج نیز از شیوه هومیوپاتی استفاده میگردد.
داروهای هومیوپاتی:
داروهای هومیوپاتی منشا طبیعی دارند بیش از ۷۰% داروهای هومیوپاتی منشا گیاهی، حدود ۲۰ % آنها منشا معدنی (کلسیم، فسفر، روی و…) و حدود ۱۰% آنها منشا جانوری (شیر یک حیوان بخصوص یا یک نوع عسل بخصوص ودیگر ترشحات جانوری و…) دارند. در هومیوپاتی کلاسیک داروها را به شیوه خاصی رقیق و توانمند میکنند. طبیعی بودن داروها و رقت بالای آنها موجب شده که داروهای هومیوپاتی عوارض جانبی ایجاد نکنند.
هر چند که الزاما هومیوپاتی به معنی داروی رقیق شده نیست و همانطور که در بالا ذکر شد استفاده از دیگوکسین برای درمان بیمار مبتلا به نارسایی قلبی مثالی از این دست میباشد. رقت بیش از حد داروهای هومیوپاتی بحث بر انگیز بوده و موجب شده برخی از منتقدین بر این مبنا اظهار مدارند که موارد درمان شده با هومیوپاتی اثر بخش نیست، در پاسخ به این دسته از منتقدین میتوان به پژوهشهای انجام شده اشاره کرد. تحقیقات معتبر انجام شده بر روی سلولهای بدن نشان میدهند که داروهای فوق رقیق هومیوپاتی میتوانند باعث بروز تغییر در واکنشهای سلولی شوند. مداخلات بالینی متعددی نیز حاکی از اثر بخشی بالی هومیوپاتی میباشند. در سال ۱۹۹۱ یک مطالعه مروری سیستماتیک ۱۰۷ کارآزمایی بالینی کنترل شده را در نظر گرفته و دریافته است که ۷۷% آنها یک نتیجه مثبت را گزارش نمودهاند. به دلیل اینکه از ۱۰۷ کارآزمایی فوق، ۸۴ تحقیق نمره کمتر از ۵۵ را در یک ارزشگذاری کیفیت تحقیق ۱۰۰ نمرهای بدست آوردند، مطالعات با کیفیت بالا بطور جداگانه مورد بررسی قرار گرفتند. در ۶۸ درصد مطالعات فوق، بیماران از درمان هومیوپاتی نسبت به دارونما سود بیشتری برده بودند. در سال ۱۹۹۷ یک مطالعه مروری سیستماتیک ۸۹ کارآزمایی بالینی کنترل شده با دارونما به شیوه دوسویه کور یا تصادفی را در نظر گرفت که Odds Ratio ترکیبی مجموع آنها ۴۵/۲ (CI ۹۵%، ۹/۲ – ۰/۲) بود، با نفع بردن بیمـــاران در گروه هومیوپاتی. بررسیهایی که محدود به مطالعات با کیفیت بالا بود نیز نتایج آماری مشابهی را نشان داد، با یک Odds Ratio برابر ۶۶/۱ (CI ۹۵ %، ۱ /۲ – ۳/۱). این اثر بعد از اصلاح خطای نشر همچنان تأیید شد. در مطالعهای دیگر محققین با ادغام بررسیهای چهار کارآزمایی که در چند مـرکز مختلف تـــوسط محقق مشتــــرکی انجام شدند و اثــرات Galphimia glauca را در آلـــرژیهای فصلــی بــررسی کردنـــد، به نتیجـــه Odds Ratio معــادل ۰/۲ (CI ۹۵%، ۷/۲ – ۵/۱) در مورد بهبود علائم چشم و بینی در طی ۴ هفته دست یافتند.
استفادههای بالینی:
پزشکان هومیوپات برای درمان حوزه وسیعی از شرایط در مراقبتهای اولیه و موارد تخصصی تعلیم مییابند. در مجموع پزشکان هومیوپات با استفاده از زمینه دانش پزشکی خود و در کنار سایر پزشکان و تخصصهای پزشکی و پیراپزشکی به تشخیص و درمان بیماران اقدام میکنند و در شرایط مقتضی بیماران خود را به متخصصین مربوطه ارجاع میدهند. اگرچه در استفاده بالینی، درمانگران اغلب بیمارانی با مشکلات مزمن را که پزشکی رایج نتوانسته است در حد کافی مدیریت و درمان کند، مانند آرتریتها، آلرژیها، بیماریهای خودایمنی یا مشکلات حاد غیرتهدیدکننده حیات مانند عفونتهای ویروسی یا تروماهای کوچک را درمان میکنند.
والدین ممکن است کودکان خود را برای مشکلات راجعهای نظیر عفونتهای گوش میانی یا آلرژیها با هدف پرهیز از استفاده مکرر از آنتیبیوتیک، کورتون یا درمانهای رایج مزمن نزد پزشکان هومیوپات ببرند. لازم به ذکر است که پر مصرفترین داروی سرماخوردکی در فرانسه یکی از داروهای هومئوپاتی است.
هومیوپاتی در دنیا:
هماکنون از هومپوپاتی درشبکههای درمانی بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان به عنوان یکی از روشهای اصلی در درمان بیماریهای حاد و مزمن استفاده میشود و دارای مراحل آموزش اکادمیک میباشد. هم اکنون این روش درمانی در کشورهای انگلستان، آلمان، فرانسه، هلند، سوئد، کانادا، آمریکا، هندوستان، پاکستان و برزیل و بسیاری از دیگر کشورها خدمات درمانی به بیماران ارایه میدهد. سازمان جهان بهداشت در کتابی تحت عنوان مروری بر جایگاه طب مکمل/سنتی به تفصیل راجع به جایگاه هومیوپاتی در نظام بهداشتی کشورهای مختلف توضیح میدهد.
سازمان جهانی بهداشت اعلام نمود که هومیوپاتی دومین سیستم پزشکی است که بصورت جهانی استفاده میشود و بالغ بر یک میلیارد دلار برای این شیوه درمان هزینه میگردد. بیست الی سی درصد پزشکان فرانسوی و آلمانی در کارهای درمانی خود از هومیوپاتی استفاده میکنند. در انگلیس پنج بیمارستان هومیوپاتی بخشی از سیستم بهداشتی کشور را تشکیل داده و بیش از ۳۰ درصد پزشکان عمومی این شیوه را مورد استفاده قرار میدهند. در آمریکا بیش از ۵۰۰ پزشک و ۵۰۰۰ غیر پزشک در کارهای درمانی از هومیوپاتی استفاده میکنند و ۵/۲ میلیون آمریکایی در حال حاضر داروهای هومیوپاتی را بکار میبرند – که دو سوم آنها خود تجویز هستند – و سالانه بیش از ۲۵۰ میلیون دلار در این راه صرف میشود.
فامـــارکوپه هومیوپاتی آمریکا (HPUS) در ســـال ۱۹۳۸ در مؤسســـه اولیه نظارت بر غذا و داروی این کشور FDA تصـــویب شد که این داروها را به عنوان drug] و نه به عنوان ویتامین یا مکمل غذایی [پذیرفتند.
در یک همایش بینالمللی پزشکی هومیوپاتی در سال ۱۹۹۴، دکتر ژ. ژانگ افسر سلامت سازمان بهداشت جهانی در طب مکمل به ادغام هومیوپاتی در نظامهای سلامت ملی تعدادی از کشورها اشاره نمود و ویژگیهای هومیوپاتی را رویکرد کلنگرانه به بیمار، تجویز داروهایی که سیستم دفاعی خود بدن را تحریک میکنند، و استفاده از حداقل دوز دارو عنوان کرد. پرمصرفترین داروی سرماخوردگی در فرانسه، یکی از داروهای هومیوپاتی است. انجمن اروپایی هومیوپاتی کلاسیک ECCH که در سال ۱۹۹۰ تأسیس شده به مرور زمان توانسته است نمایندة هومیوپاتهای اروپا باشد. در حال حاضر، این انجمن در ۱۴ کشور اروپایی دارای اعضای رسمی است و به طور مستمر در حال گسترش است. هدف انجمن ارائة درمان هومیوپاتی با کیفیت بالا به عموم مردم است. توجه فعالیتهای این انجمن معطوف به تأمین حق انتخاب و فرصت استفاده از درمان هومیوپاتی برای تکتک افراد جامعه است به نحوی که همه بتوانند بوسیلة هومیوپاتهای مجرب و داروهای با کیفیت بالا درمان شوند. این امر برای انجمن واضح است که پزشکانی که آموزش کاملی در زمینة هومیوپاتی به عنوان یک رشتة درمانی مستقل داشتهاند، بهتر از دیگران طبابت میکنند. این موضوع شامل درک و آگاهی عمیق از هومیوپاتی و اصول بنیادین آن به همراه دانش پزشکی متداول میباشد. بنابراین ایجاد هماهنگی در آموزش این رشته و تعیین استانداردهای آموزشی بعنوان گامی موثر در تضمین کیفیت خدمات در نظر گرفته میشود. از سازمانهای دیگر میتوان به جامعه بین المللی پزشکان هومیوپات (LMHI) اشاره کرد. اینجامعه که از سال ۱۹۲۵ در سوییس ثبت شده است اکنون در بیش از ۷۰ کشور جهان پایه گرفته است و یکی از انجمنهای بین المللی است که در مکتوبات سازمان جهانی بهداشت ثبت شده است.
هومیوپاتی در ایران:
در تاریخ ۴/۸/۱۳۷۴ شورای عالی ارزشیابی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی هومیوپاتی را یک روش درمانی شناخت و در نهایت در ۲۶/۱۰/۱۳۷۷ دستورالعمل تعیین تکلیف پزشکان هومیوپات توسط وزیر بهداشت وقت جناب آقای دکتر فرهادی به معاونت آموزشی وزارت متبوع اعلام شد و در بهمن ماه همان سال به دانشگاههای علوم پزشکی ابلاغ شد. بعد از قانونمند شدن این رشته، در سال ۱۳۸۱انجمن هومیوپاتی تأسیس شد. این انجمن هم اکنون با بیش از ۳۰۰ عضو رسمی (پزشک عمومی و متخصص) و ۳۰۰ عضو افتخاری (دندانپزشک، داروساز، ماما و گروههای پزشکی) فعالیت میکند. و بالاخره در سال ۱۳۸۷ شورای عالی طب سنتی و مکمل وزارت بهداشت، درمان آموزش پزشکی طی نامه شماره ۳۹۲۷۱/۸/آ به تاریخ ۹/۲/۱۳۸۷ (لینک نامه) شیوه فعالیت پزشکان هومیوپات بیشتر نظاممند نمود.
قانون اول همیوپاتی
در هومیوپاتی هیچ دارویی وارد فارماکوپه هومیوپاتی نمیشود مگر اینکه ابتدا گزارشات توکسیکولوژی مربوط به آن دارو بررسی شده و علاوه بر آن در شرایط امن بر روی افراد سالم آزمایش شود. این مسئله باعث میشود که تاثیرات فیزیولوژیک یک دارو بر فرد سالم در مورد هر دارو کاملا شناخته شده باشد.
داروهای هومیوپاتی
این داروها اکثراً منشا طبیعی دارند که بیش از ۷۰درصد از گیاهان، ۲۰درصد از عناصر کانیها و مواد طبیعی و مابقی از منشا حیوانی تهیه میشوند. داروهای هومیوپاتی با طیف وسیعی از رقت دارو (رقیق کردن دارو) تجویز میشوند. در اکثر موارد داروها با رقتهای بسیار بالا تجویز میشوند ولی رقتهای پایین و حتی خود عصاره اولیه دارو (محلول مادر) نیز در مواردی کاربرد دارند. این مطلب بیانگر این موضوع است که استفاده از رقتهای بالا (که اکثر انتقادهای موجود به هومیوپاتی به دلیل این موضوع است) جزو اصول هومیوپاتی نمیباشد و شیوههای متنوعی جهت تهیه وتجویز داروهای هومیوپاتی وجود دارد و گروهی از هومیوپاتها تنها داروهای با رقت پایین (زیر عدد آووگادرو) را تجویز میکنند.
ساموئل هانمن «بنیان گذار هومیوپاتی» نیز در ابتدا با داروهای خام (رقیق نشده) بیماران را درمان میکرد وسپس به تجربه دریافت که رقیق کردن داروها (با شیوه خاص خودش) میتواند تاثیر بهتری از نظر درمانی و درضمن عوارض کمتری داشته باشد.
نحوهٔ تهیهٔ داروهای هومیوپاتی
روشهای مختلفی جهت تهیه داروهای هومیوپاتی وجود دارد و همان طور که در بالا ذکر شد حتی در مواردی از محلول مادر جهت درمان استفاده میشود و لیکن رایجترین روش تهیه داروها روش سنتیمال (centimal) میباشد که در آن در هر مرحله از رقت یک به صد استفاده میشود که به شرح زیر میباشد.
مادهٔ مورد نظر را درون الکل ۶۰٪ میریزند و در طی دو هفته آن را از صافی عبور میدهند. به مادهٔ بدست آمده، محلول مادر میگویند. برای کم کردن و در واقع از بین بردن مواد سمی آن، از محلول مادر یک قطره (cc ۱) برداشته و در ۹۹ قطره (۹۹ cc) آب میریزیم. با این کار، محلول ۰٫ ۰۱ بدست میآید. دوباره یک سی سی از این محلول را در ۹۹ سی سی آب میریزیم و این بار محلول ۰٫ ۰۰۰۱ بدست میآید.
بین هر مرحله رقیق سازی، شیشه حاوی محلول را به تعداد ۱۰۰ الی ۲۰۰ بار با تکانهای شدید ضربهای به هم میزنیم. این عمل در تهیه داروهای هومیوپاتی از اهمیت ویژهای برخوردار است و تنها با رقیق کردن نمیتوان به قدرتهای بالاتر دست یافت.
اگر به رقیق کردن محلول تا ۱۲ بار ادامه دهیم، محلول ۱۰ به توان منفی ۲۴ به دست میآید که از عدد آووگادرو کوچکتر میشود. که این بدین معنی ست که حتی یک مولکول از این ماده در محلول وجود ندارد.
این عمل را تا ۶، ۱۲، ۳۰، ۱۰۰ و یا ۱۰۰۰ بار تکرار میکنند. طرفداران هومیوپاتی بر این باورند که هر چه محلول رقیقتر میشود، خاصیت دارویی آن قویتر میشود.
هر چند که این موضوع موجب میشود که بسیاری به هومیوپاتی به دیده تردید بنگرند.
داروهای هومیوپاتی به علت خواص خاص خود ممکن است در شرایط خاصی بیاثرشوند: مثل سرما و گرما ی زیاد. محیط نقش موثری در خراب شدن داروها دارد. از سوی دیگرقرار گرفتن در میدان مغناطیسی وسایل برقی نیز در بیاثر شدن دارو نقش دارند. نور زیاد و مستقیم خورشید نیز از عوامل موثر شناخته شدهاست. عطر و ادوکلن نیز نباید در کنار داروهای هومیوپاتی نگهداری شوند.
نمکهای بافتی شوسلر
در اواخر قرن نوزدهم دکتر شوسلر با تجزیه و آزمایش بافتهای مختلف بدن انسان متوجه شدکه دوازده نمک در بافتهای بدن انسان وجود دارند که نقش مهم تری نسبت به بقیه ترکیبات بدن در ایجاد تعادل حیاتی دارند. این شیوه توسط دکتر شوسلر پایه گذاری شده و اولین بار مقاله وی در سال ۱۸۷۳ منتشر گشتهاست. رویکرد این روش به بیماری این است که کمبود یک یا چند نمک از این دوازده نمک موجب عدم تعادل کارکرد ارگانیزم میشود و در این روش با تجویز این نمکها میتوان باعث بهبودی بیماری شد. دکتر شوسلر ویرایش بیست و پنجم کتاب نمکهای معدنی خود را قبل از مرگش به سال ۱۸۹۸ منتشر نمود و در آن تاکید کرد که روش درمانی وی هیچ گونه ارتباطی به هومیوپاتی ندارد. از آنجا که اساس درمان به وسیله نمکهای معدنی شوسلر کاملا متفاوت از قانون مشابهت یا اساس درمان هومیوپاتی است درمان بوسیله نمکهای بافتی شوسلر در حیطه هومیوپاتی کلاسیک قرار نمیگیرد.
رژیم غذایی در حین درمان
درمانگران هومیوپاتی پس از آنکه دارویی پسندیده را تشخیص دادند از بیمار میخواهند که پس از تجویز داروها از رژیم غذایی ویژهای در حین درمان بهره گیری کند دکتر هانمان برخی از غذاها و نوشیدنیها را بازداشته در حین درمان را چنین فهرست بندی کردهاست:
از قهوه، چای گیاهی، مشروبات الکلی و مایعات عطرآگین دوری گردد گلهای خوشبو در پیرامون خانه فرد تحت درمان با داروها مجاورت پیدا نکند داروهای شوینده خوشبو دندان بهره گیری نشود اغذیههایی با ادویههای بسیار خوشبو وگیاهان دارویی خام مصرف نشود از مصرف مارچوبه، کرفس، پیاز، سیر، پنیر کهنه و گوشتها پرهیز گردد از قند و شکر سفید بهره گیری نگردد از اتاقهای گرم و لباسهای پشمی و زندگی در پیرامون بسته دوری شود از کاربرد هر گونه دخانیات و مواد مخدر خودداری شود از مصرف داروهای آنتی هیستامین، داروهای کورتون دار و پمادهایی مانند ویکس پرهیز گردد برای دستیابی به سلامتی کامل در درمان هومیوپاتی پنچ مرحله فوق در نظر گرفته شدهاست. البته امروزه با توجه به سوابق درمانی و مشاهدات بالینی دیده شده که مصرف هر یک از موارد فوق، تاثیر عمیق و به سزائی در روند بهبود ندارد و به عبارتی اینها توصیه هائی برای یک درمان بهینه بوده و عدم رعایت اغلب این موارد تاثیر زیادی در درمان ندارد بلکه صرفا اثر دهی دارو را افزایش میدهد یا بیمار را از لحاظ مزاجی در تعادل نگه میدارد تا سیستم ایمنی بدن بتواند به بهترین نحو ممکن تاثیرات شگرف خود را اعمال نماید.
ساموئل هانمان شرایط یک درمان ایده آل را سه اصل بنیادی زیر میداند:
درمانی سریع، ملایم (با کمترین عوارض جانبی) و پایدار
تحقیقات علمی
تحقیقات انجام شده در زمینه هومیوپاتی بسیار متنوع میباشند و نتایج مختلفی نیز از آنها به دست آمده است. هومیوپاتها معتقدند که میبایستی تحقیقات انجام شده با اصول هومیوپاتی تعارضی نداشته باشند و مخالفان هومیوپاتی این موضوع را به سخره گرفته و میگویند که هومیوپاتها فقط تحقیقاتی که خودشان انجام داده باشند را قبول دارند. البته تحقیقات بسیاری [نیازمند منبع] توسط هر دو گروه و یا با همکاری یکدیگر صورت گرفته و طیف نتایج به دست آمده از تایید هومیوپاتی تا رد آن متغیر است. به نظر میرسد نتیجه گیری در مورد صحت وسقم تاثیر داروهای هومیوپاتی نیاز به مباحثات بسیاری داشته باشد.
تحلیل علمی و پزشکی
دیدگاه مخالفان
هرچند عموما باور براین است که هومئوپاتی روشی بیخطر و کم هزینهاست اما برخی پزشکان آن را در مواردی که بیمار را گمراه نموده و از داروها و درمان رایج موجود در علم پزشکی منع میکند به شدت مورد انتقاد قرار دادهاند، چرا که ممکن است با عدم پیگیری درمان پزشکی جان بیمار در مواردی به خطرافتد. این عده معتقدند علم روز و پزشکی کلاسیک، ادعای هومئوپاتی به عنوان درمان موثر پزشکی را تائید نمینماید. همچنین معتقدند روشهای شناخته شده مرور بر مقالات علم پزشکی، تقریبا بدون استثنا اثر هومئوپاتی را برتر از اثر دارونما یا پلاسبو نمیشناسند وتوجیهی بر اساس علم بشری درمورد مکانیزم دقیق اثر داروهای هومئوپاتی بر بدن انسان ارائه نشدهاست. مطابق قوانین شناخته شده علم شیمی، احتمال اینکه حتی یک اتم از داروی مورد ادعای این روش با دوز تجویز شده آن وارد بدن شود تقریبا صفر است. محققین مخالف این روش درمانی، لیستی از قربانیان این روش درمانی تهیه کردهاند که افرادی بودهاند که علیرغم ابتلا به بیماریهای مهلک، با روی آوردن به هومئوپاتی و غفلت از درمانهای صحیح، جان خود را از دست دادهاند.
دیدگاه موافقان
البته در جهت مقابل، موافقان هومیوپاتی به تحقیقات متعددی استناد میکنند که نتایج آنها اثربخشی داروهای هومیوپاتی را تایید کرده است وبسیاری از آنها در مجلات معتبر پزشکی چاپ شدهاند. (The European Network of Homeopathy Researchers (ENHR در سال ۲۰۰۹ آخرین تحقیقات هومیوپاتی را منتشر کرده است که شامل ۸۹ تحقیق مثبت به نفع هومیوپاتی (مشتمل بر ۱۰ متا آنالیز، ۳۸ کارآزمایی بالینی، ۶ تحقیق در صرفه اقتصادی، ۶ تحقیق پایه در خصوص عملکرد محلولهای با رقت بالا، ۳ تحقیق در مورد اثر بخشی داروهای هومیو پاتی در حیوانات، ۱۳ تحقیق درخصوص گسترش هومیوپاتی، ۱۲ تحقیق در میزان رضایتمندی بیماران از درمان هومیوپاتی و ۱ تحقیق درباره ایمنی این روش) میباشد.
منبع: انجمن هامیوپتی ایران و ویک پدیا با اندکی تصرف و تخلیص
سلام بنده هم از طریق این درمان باردار شدم و ممنون خانم دکتر مصطفوی هستم
yoyoglasses.com - sunglasses outlet
جالب است که صبیه مرحوم آیت الله مصطفوی تحصیل کرده این رشته در کشور پاکستان بوده و مهارت بالایی در این شاخه طب تکمیلی دارند. ایشان ماههایی از سال را در کاشان به طبابت مشغولند.
بسیار عالی است دست شما درد نکند بنده بصورت یک هومیو پات آماتور بیش ازیک دهه بصورت موردی برای خود وخانواده برخی از دوستان ازاین روش بهره مند بودم مادرجزیره ای زندگی میکنیم که تازگیها تعدادی دکتر پیدا شده وبیمارستانی نیم بند تاسیس شده است قبلا یکی دوتا پزشک ایرانی وهندی بیشتر نداشت ومن به صورت اجباری روی به مطالعه در زمینه پزشکی آوردم حالا هم بیشتر دوستانی که ازهمه جا رانده ووامانده هستند بیشتر سراغ من می آیند اگر چه تعداد پزشکان هم زیاد شده ولی بازهم به عملکرد هامیوپاتی اطمینان بیشتری نشان میدهند.