کاشان نیوز-امیرعموزاده: برگزاری انتخابات، روشی برای اجرای دموکراسی است. نه خود دموکراسی. دموکراسی، بیش از آنکه در انتخابات نمود پیدا کند، درنحوهٔ صبر، گفتوگو و مدارای بین جریانهای سیاسی رقیب در انتخابات خود را نمایان میسازد و اصل در دموکراسی، بیش از هرچیز رعایت این قواعد است.
در روزهای گذشته، پس از اعلام نتایج احراز صلاحیتها و به تبع آن هشدار حسن روحانی نسبت به حذف یک جناح که گفته بود: «اگر قرار است یک جناح حضور داشته باشد و یک جناح نه، دیگر به چه دلیل انتخابات برگزار کنیم؟»، نگرانیها از تبدیل فضای رقابت در سپهر سیاسی کشور به فضای حذفی افزایش یافت. هنگامی که تصور شود در جامعه، یک تفکر به دنبال حذف تفکر دیگر است، پیامدهایی را به دنبال خواهد داشت که ایجاد تصویری مبهم از آینده و ثبات کشور و همچنین در نهایت برهم خورد آرامش جامعه از مهمترین آنهاست. این عدم شفافیتِ آیندهٔ کشور، موجب دو اتفاق میشود:
۱- در حوزهٔ اقتصادی، سرمایهداران و سرمایهگذاران خرد و کلان، با نگرانی از اوضاع آینده و پیشبینیناپذیر بودن آن، نه تنها به فکر سرمایهگذاری جدیدی نمیافتند، بلکه تلاش میکنند سرمایهٔ خود را از طریق تبدیل آن به زمین، دلار، طلا و از این قبیل حفظ کنند. این اتفاقی است که از سال ۱۳۹۰ به بعد و از پی مبهمشدن آیندهٔ کشور در پی افزایش تنشها و بیتدبیریها تشدید شد و به رکود اقتصادی، تورم، افزایش قیمت مسکن، دلار و… انجامید.۱
در این مدت جملهٔ معروفی که از سرمایهگذاران اقتصادی برای توجیه عدم سرمایهگذاری میشنیدیم و گواهی بر صدق این مدعا دارد این بود: «فعلا بذار ببینیم چی میشه» این اتفاق، یعنی عدم شفافیت و پیشبینیپذیری آیندهٔ کشور، در کنار تهیبودن منابع ارزی که میراث بیتدبیری دورهٔ قبل است و همچنین قیمت پایین نفت و بحران فزایندهٔ آب، به افزایش رکود اقتصادی، بیکاری، تورم و افزایش قیمت مسکن منجر میشود.
۲- در حوزهٔ سیاسی، تلقین ایجاد فضای حذفی به جامعه به جای ایجاد فضای رقابتی، چه در حالتی که مخالفان دولت احساس کنند در حال حذف از صحنهٔ رقابت هستند و چه موافقان دولت این احساس را دریافت کنند، موجب بیانگیزهشدن، بیاعتمادی جامعه به نخبگان و بیرقبتی جامعه نسبت به حضور و مشارکت در انتخابات و صحنههای سیاسی خواهد شد۲٫
و این جمله که «همه سر و ته یک کرباساند» که به منزلهٔ سم برای نظام مردم سالار ماست، به دلیل رکود اقتصادی، بیکاری و ناکارآمدی ساختارها از جانب گروههایی از مردم به فور شنیده خواهد شد. تحقق این امر برای رکن مردمسالارانه و جمهوریت نظام به هیچ وجه شرایط مناسبی نیست. اگر مجلس آینده، مجلسی یکدست اصلاحطلب باشد، اصولگرایان نگران حذف خود خواهند بود و به فکر عکسالعمل و در نتیجه حذف رقیب خواهند بود و در نتیجه سناریوی ۲ تکرار خواهد شد. اگر به هر شکلی نیز مجلس آینده مجلسی تماماً اصولگرا باشد، ضمن تکرار سناریوی ۲، موجب خواهد شد که تمام تلاش مجلس آینده این باشد که دولت را زمینگیر کند. و با این اوضاع اقتصادی زمینگیری دولت یعنی افزایش رکود، فقر و تبعیض. آن هم به صورت بلند مدت.
از طرف دیگر اما در صورت تحقق این امر، فضا برای پوپولیستها گشوده خواهد شد. تشدید بیاعتمادی به نهادها و فرآیندهای نمایندگی، ناامیدی مردم از کارآمدی بوروکراسی، تبعیض و فقر زمینههای مستعدی برای خیزش پوپولیست ایجاد میکند تا بتواند سوار بر موج احساسات و عواطف مردمی ناامید و با مشکلات فراوان اقتصادی، و با مددگرفتن از رفتارها و شعارهایی از قبیل حل مشکلات مردم بدون واسطه و از طریق دریافت نامههای مردمی، حذف نهادهای بوروکراتیک و مفید مانند سازمان مدیریت به بهانهٔ ناکارآمدی و همچنین جلوگیری از تکثر جامعه و خطاب قراردادن مفهوم مبهمی به نام مردم، و ایجاد تصویری سادهانگارانه از مفاهیمی مانند عدالت، به قدرت برسد. ۲ در شرایطی که منابع مالی کشور تهی شده و اوضاع قیمت نفت بسیار نابسمان است، این اتفاقات میتواند موجبات تنش را در میان قشری که بیش از هرچیز مشکل معیشتی و اقتصادی دارد فراهم کند. و در این شرایط به نظر میرسد تنها راه گریز از این مسائل، ایجاد فضای رقابتی و جلوگیری از بازی حذفی گروهها در سیاست و ایجاد مجلسی متشکل از عقلای دو جناح سیاسی است.
۱- محسن رنانی. سخنرانی ۱۱ دیماه ۱۳۹۴
۲- پوپولیسم، دکتر محمد فاضلی، شماره ۴۰ مهرنامه
دیدگاه شما