کاشان نیوز: رضا رضازاده، پژوهشگر فلسفه، در خصوص کتاب «شنیدن شهر» یادداشتی ارسال نموده است؛

کتابخانه ضرابی به‌تازگی نشست معرفی و بررسی کتاب شنیدنِ شهر را با حضور جمعی از علاقه‌مندان مسائل شهر برگزار کرد. در این نشست شمه‌ای از مطالب کتاب مطرح گردید که با احوال این روزهای ما شهروندان کاشانی مربوط است.

پنج مقاله‌ی این کتاب که از مهم‌ترین موضوعات جاری در مطالعات شهر است، اهمیت گوش کردن به مردمان شهر و ارزش تاریخ شفاهی، قصه‌‌های بومی و رخدادهای گذشته‌ی شهر را در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری و هویت‌سازی برای شهر یادآور می‌شوند. نویسندگان این مقالات که از چهره‌های سرشناس شهرسازی‌اند، با مثال‌هایی عینی از شهرهای مختلف دنیا، شهروندان و شهرسازان، ساکنان و متخصصان را دعوت می‌کنند تا نسبتِ خود با شهر را، به ‌کمک مفهوم روایت و قصه‌های زنده در شهر، از نو تعریف کنند.

این کتاب می‌تواند آغازگر راهی برای پاسخ به بخشی از دغدغه ما باشد برای حفظ شهرمان، شهری که خاطره ما را می‌سازد و ما نیز با خلق خاطره در فضا و مکان شهر برای زندگی معنا می‌جوییم و می‌سازیم. روایت کردن قصه‌های شهر ما را به ساختن فضاهای جدید اما مبتنی بر درکی مشترک و نزدیک و قابل‌فهم وارد می‌کند. در غیر این صورت، راهی نداریم جز اینکه دل بسپاریم به تغییراتی که با خاطره ما نسبتی ندارند یا نسبتِ مطلوبی ندارد. روایتگری قرار است مکان‌ها، فضاها و شهرها را از مالکیت افراد و نهادها درآورد و مالکیتی جمعی‌تر و معنوی‌تر به آن‌ها ببخشد. به‌این‌ترتیب از راه بیان روایت‌های شهر هرچه بیشتر و بهتر سهیم می‌شویم در تصمیم‌سازی‌های شهر. از این نظر، فرقی بین مسئولیتِ من به‌عنوان یک شهروند با شهرساز به‌عنوان تصمیم‌ساز و عامل تغییر فضا و مکان وجود ندارد. چون همه روایت کننده‌ی مسئولیت‌پذیر برای شکل‌دهی به اکنون و آینده محله و شهرمان هستیم و باید باشیم.

مترجم کتاب در مقدمه‌اش با عنوان «گذرای ماندگار» به اصول مهمی اشاره می‌کند که برخی از دردها و درمانِ مسائل جاری شهر را یکجا نمایان می‌کند. هر شهری ناگزیر از تغییر است اما تغییرات باید درون‌زاد باشد نه برون‌زا تا فضاهای جمعی را از بین نبرد. به تجربه ثابت شده که شهری که فضاهای جمعیِ محلی‌اش را از دست بدهد دارایی‌های طبیعی، اجتماعی و فرهنگی‌اش را نیز از دست خواهد داد.

دغدغه‌ی اصلی نویسندگان پنج مقاله‌ی کتاب شنیدن شهر فهم روایی شهرها و حرکت به‌سوی شهرسازیِ روایت‌محور است. آن‌ها از حضور پررنگ‌ روایت و عناصر روایی در دانش و کنش شهرسازی می‌گویند و این حضور پررنگ را جزئی از تحولی بزرگ‌تر می‌بینند: چرخش زبان‌شناختی، ارتباطی، استدلالی و روایی در علوم انسانی. ازنظر آن‌ها، تحقق شهرهایی دموکراتیک‌تر، همه‌شمول‌تر و کثرت‌گراتر مستلزم تغییر فهم ما از شهرسازی است و روایت، ابزار کارآمدی برای ایجاد این تغییر به ما می‌دهد؛ تغییری که در آینده می‌تواند به ظهور شهرهایی انسان‌مدارتر بینجامد.

این‌ مقالات از مهم‌ترین آثاری هستند که در دو دهه‌ی گذشته در این حوزه نوشته شده‌اند و به‌ کمک نظریه‌ی روایت و مطالعات روایی، سراغ بازتعریف نسبت متخصص و شهروند و شهرساز و شهر رفته‌اند این کتاب نشان می‌دهد چطور روایت می‌تواند پایه‌ی برنامه‌ریزی و طراحی شهر باشد؛ و فراتر از آن، نشان می‌دهند که چه نسبتی باید میان سیاست‌گذار، شهرساز و شهروند در این مسیر برقرار شود. مترجم دلیل انتخاب، اهمیت تاریخی و ایده‌ها و مضامین مقاله را شرح داده است. عناوین مقالات:
۱٫ چرخش روایی در شهرسازی: مروری انتقادی/ لیون امیل
۲٫ اهمیت قصه و قصه‌گویی در کنش شهرسازی/ لیونی سندرکاک
۳٫ شکل دادن آینده‌ی لوییویل از درون قصه و گِل/جیمز تراگ مورتن
۴٫ خلق فضا: قصه‌ها در شهرسازی/ باربارا اِکشتاین
۵٫ دموکراسی، قصه‌گویی و شهر پایدار / رابرت آ. بیورگارد
شنیدن شهر کتابی خوشخوان و علمی اما بی‌تکلف در زمینه‌ی مطالعات میان‌رشته‌ای است که حوزه‌های متفاوت فکری از علوم اجتماعی و سیاسی و انسانی را روی محور روایت به هم پیوند می‌دهد. این‌ مقالات از مهم‌ترین آثاری هستند که در دو دهه‌ی گذشته در این حوزه نوشته شده‌اند؛ مقالاتی که از نگاه تک‌بعدی و علمیِ صرف فاصله می‌گیرند و از منظری جامع‌تر و کلان‌تر، معماری و شهرسازی و طراحی‌های مهندسی شهر را موشکافی می‌کنند.

شنیدن شهر: چرا برای طراحی، برنامه‌ریزی و روایت یک شهر به شنیدنِ قصه‌هایش نیاز داریم؟ لیونی سَندرکاک / جیمز تراگ‌مورتِن / لیوِن اَمیل / رابرت آ. بیورگارد / باربارا اِکشتاین، گردآوری و ترجمه: نوید پورمحمدرضا، تهران، نشر اطراف، ۱۴۰۰، ۲۱۶ ص، قیمت ۵۷۰۰۰ تومان.
*****
نقدِ حال: من و ما چه نسبتی با شهر کاشان برقرار می‌کنیم؟ چه مسئولیتی در تغییرات محیطی شهر داریم یا باید داشته باشیم؟