تلگراف‌خانه کاشان، مرده‌ای که دیگر نمی‌توان زنده کرد
کاشان نیوز-یادداشت وارده*: آنچه باعث می‌شود اصالت و ارزش فرهنگی یک مکان یا شیء در معرض آسیب قرار گیرد عدم شناخت از ریشه های فرهنگی و سیر شکل‌گیری آن است که متعاقباً سبب زوال و نابودی بخشی یا تمامیت موجودیت آن اثر می‌گردد.
کاشان شهری است کهن با عناصر و دانه‌بندی‌های اصیل فرهنگی و معنوی که در قالب معماری و شهرسازی قدیمی بنیان نهاده شده و آنچه سبب تمایز کاشان گردیده در نبوغ و خلاقیت سازندگان و معماران شهری آن نهفته که عرفان در معماری را با به‌کارگیری کالبد معماری و ارتباط شهری به پویایی و تعادل رسانده‌اند.
دیر زمانی کاشان محل شکل‌گیری والاترین هنرهای عصر خود بوده و هر آنچه باقیمانده وامدار همان دوران‌هاست. کاشان شهریست که تضادها را همگون نموده و سمت‌وسوها را به آرامش روانی و عرفانی در چهارچوب ساختمان‌سازی در دوره‌های متمادی سوق داده است. با نگاهی موشکافانه در معماری خانه‌سازی و باغ سازی کاشان، می‌توانید خشکی بیابان را در طراوت میانسراها، بی علفی کویر را در سبزی و گل‌کاری‌های منقوش فضاهای داخلی و سوزناکی هوا را در بوران حوض‌ها و بادگیرها بنگرید.
تأسف‌بار است که کاشان معاصر، در حفظ و نگهداری میراث فرهنگی و معنوی برجای‌مانده از گذشتگان امانت‌دار خوبی نبوده است و کثرت در هم تنیده معماری قدیمی را با خیابان کشی و تخریب بناهای قدیمی و نوسازی کاملاً نامتجانس و ناجور به تُنکی و از هم گسیختگی کشانده است.
نبود طرح مدون و جامع شهری که بتواند این رشته از هم پاره شده را حفاظت و مرمت نماید نه‌تنها مرهمی بر این زخم نبود بلکه طی سال‌های متمادی دامنه تخریب و روند نابودگری بافت شهری از جانب مردم و ارگان‌های شهری به خصوص شهرداری کاشان روزافزون شد به طوری که بخش قابل‌توجهی از بافت کهن شهری رو به زوال و تخریب نهاد و در این میان دانه‌های مهم و ارزشمند تاریخی چون مهمان‌سرای شاهی، تلگراف‌خانه و بسیاری از خانه‌های تاریخی کاملاً تخریب و محو گردید.
اداره میراث فرهنگی کاشان نهادی است که خود را نگهبان و حافظ آثار تاریخی می‌داند و تمامی سعی خود را با وجود عدم‌کفایت مالی در مرمت و بازسازی می‌نماید لیکن این دلیلی بر این نابسامانی‌ها نیست و اینکه این نهاد به دلیل نبود طرح و برنامه مدون، نظارت ناشایست بر حفاظت و ماندگاری آثار و عدم ضمانت و کنترل بر تداخلات انسانی بخواهد از این مسئولیت شانه خالی کند جای هیچ بخشش و مغفرتی نمی‌گذارد.
و اما شهرداری کاشان، نهادی باقدرت تام مالی، نظارتی و اجرایی در سطح شهر که در کنار خود همراهی شورای شهر و سازمان‌های وابسته مدیریت شهری را دارد و این یعنی نقش حفاظتی میراث فرهنگی می‌تواند باقدرت اجرایی شهرداری کاشان به راحتی نادیده گرفته شود و اگر موردی پیدا شد که احساس شود میراث فرهنگی ممکن است اختلال یا توقفی در انجام آن کند به راحتی کنار گذاشته شود.
اغماض نباید کرد که در چند سال مدیریت شهرداری کاشان توسط جناب ناظم رضوی، نگاه مثبت ایشان به فرهنگ و میراث معنوی در بافت تاریخی کاشان، بهسازی و ساماندهی گذرهای تاریخی و همیاری سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در مرمت و باز زنده سازی سراهای تاریخی، اقداماتی اساسی و بنیان نهاد بوده است و جای تقدیر و سپاس دارد اما اینکه ایشان عاری از خطا و اشتباه باشد و به کناری نشستن و نظاره کردن بر عملکرد ایشان با حسن نیت بر این موضوع، امری است که ممکن است عواقب اسفناکی در پی داشته باشد.
یکی از نمونه‌های برجسته و در شرف انجام شهرداری کاشان، تصمیم در جهت بازسازی تلگراف‌خانه کاشان بدون هیچ‌گونه مطالعات باستان شناختی و تاریخی و یاری‌جویی از اداره میراث فرهنگی است همان‌طوری که در اکثر پروژه‌های اجرایی، دست میراث را از همفکری و مساعدت کوتاه می‌نماید. اینکه بنایی ارزشمند چون تلگراف‌خانه محکوم به نابودی شده، جنایتی است که می‌باید پذیرفت و تنها راه جبران آن، عبرت‌آموزی و نگهداری آثار برجای‌مانده اصیل و گران‌بهاست.
سیلک، تپه‌هایی در هم فرورفته با تمدنی چند هزارساله، شاهدی است که عرصه آن هرساله کوچک‌تر شده و در معرض خطر آسیب‌های منظری و ساختمان‌سازی‌های اطراف می‌باشد، چرا شهرداری محترم کاشان فکری اساسی بر این موضوع نمی‌کند؟ آیا بهتر نیست بجای بازسازی و یا نوسازی تلگراف‌خانه مربوط به دوره صفوی، درصدد حفظ نماد فرهنگ باستانی کاشانیان یعنی سیلک باشد و به کمک نهاد بی‌پول و تنهای میراث فرهنگی شتابیده و دردی را دوا کند که بسیاری از مدیران شهری نتوانستند و احتمالاً اگر کسی بتواند دست به چنین جسارتی بزند تنها و تنها جناب ناظم رضوی است که کاشان را در این چند سال به‌اندازه ۲۰ سال به جلو رانده است.
*مطالب مندرج در متن، دیدگاه نویسنده است و لزوماً مورد تایید کاشان نیوز نمی‌باشد
دیدگاه شما