کاشان نیوز- صادق صدقگو: جنگ تحمیلی پس از ۸ سال دفاع مقدس و نابرابر، با نصرت رزمندگان اسلام به پایان رسید. حضرت امام خمینی(ره) چند ماه پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و پایان جنگ تحمیلی در پیامی در تاریخ ۶۷/۹/۱۴ ضمن تجلیل و تقدیر از سنگرسازان بی سنگر و رزمندگان جهاد سازندگی، آنان را فرزندان خویش خطاب کردند و فرمودند:
«فرزندان عزیز جهادیم به تنها چیزی که باید فکر کنید به استواری پایه های اسلام ناب محمدی صلی الله علیه و آله وسلم است.»۱
حضرت امام(ره) در ادامه این پیام، دشمنان حقیقی اسلام ناب را زر اندوزان حیله گرو قدرتمندان بازیگر و مقدس نمایان بی هنر اعلام می کنند.
شاید هر کس با شنیدن این بخش از پیام، مرجع ضمیر را پیدا نمی کرد اما بعدها این واقعیات بر همگان عیان گشت و در گذر ایّام، مخالفان حقیقی اسلام ناب محمدی(ص) نقاب از چهره برداشتند و به منظور رسیدن به اهداف و برنامه های خود در مقام تهدید امنیّت ملّی و اتّحاد و انسجام داخلی برآمدند.
امام امت(ره) با این کلام خویش، جبهه جدیدی در برابر جهادگران گشود. جبهه ای که مبارزه و دفاع در آن بر پایه «فرهنگ» استوار بود. از این رو، رزمندگان جهادگر چه آنان که در کسوت رسمی و اداری جهاد سازندگی اشتغال داشتند و چه آنان که مفتخر به همراهی با جهادگران در سالهای آتش، خون و حماسه بودند این بار سازندگی در عرصه «فرهنگ» را سرلوحه کار خویش قرار دادند.
سازندگی فرهنگی و مقابله با چالشهای و مشکلات به وجود آمده توسط کسانی که امام امت(ره) آنان را قاعدین کوته نظر دیروز و مدعیان بی هنر امروز می نامد، ماموریتی بود که به جهادگران به عنوان اسوه های حضور و عبور از میادین سخت و طاقت‌فرسا سپرده شد تا با به‌کارگیری تمام مهارت‌ها و ابزارها، برنامه‌ها و فعالیت‌های خود را بر محور استوار نمودن پایه های اسلام ناب محمدی (ص) قرار دهند و اینگونه بود که جهادگران که خدمات شان همواره «چشم دل عشاق خدمت به دین و مردم را روشن نموده است ۲» بار دیگر خوش درخشیدند.
«فرهنگ» پدیده ای اجتماعی است که موجودیتی حقیقی دارد، ولی اغلب ابعاد آن غیر قابل رویت، ذهنی و مستلزم ادراک درونی و تفهیمی است و «فرهنگ جهادی» نیز  یکی از مولفه های اسلام ناب و زاییده تفکرات دینی در جامعه اسلامی ماست و از این رو توانسته است از جایگاه ارزشمندی در تار و پود سیستم اجرایی کشورمان برخوردار باشد. این سبک فرهنگی دارای ویژگی های قابل توجهی مانند: ایثار، مسئولیت پذیری، همت و پشتکار، تکیه بر مشارکت و عقل جمعی، مشورت با خبرگان و توجه به ارزشهای ملی و دینی است.
از سویی « مدیریت» نوعی تدبیر برای اداره امور در حوزه های تخصصی یا عمومی است و «مدیریت جهادی» تدبیری برخاسته از مبانی اسلامی و زاییده تجربیات ارزشمند مدیران خصوصاً در سالهای بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است که در طی این سالها با اخذ تجربیات خبرگان و نخبگان، قوام و دوام یافته است.
مقام معظم رهبری نیز با تاکید بر حفظ روحیه جهادی ۳ ، بر کارایی فرهنگ جهادی در همه صحنه ها و عرصه ها تاکید فرموده ۴ و پیشرفت های باور نکردنی ملت در سالهای پس از پیروزی انقلاب را مرهون مدیریت جهادی دانسته و تحقق همه اهداف نظام اسلامی را در گرو حفظ و استمرار فرهنگ و روحیه جهادی می دانند. ۵
تجربه ۳۵ ساله پس از پیروزی انقلاب نشان داده است که اکثر مدیران توانمند، لایق و کاردان در سال‌های پس از انقلاب از «جهاد سازندگی» برآمده‌اند. تشکیلات جهاد سازندگی خصوصاً در دهه نخست پس از پیروزی انقلاب، بی اغراق و گزافه گویی، دانشگاهی بود که «مدیریت جهادی» توام با «فرهنگ جهادی» را بر پایه تقوا، اخلاص، صداقت، امانتداری، امید، تواضع، مردم گرایی، خدمت بی منت، ساده زیستی، ایثار، خودباوری و نوآوری به جوانان و نوجوانان جهادگر آموخت و اینچنین بود که حضرت امام خمینی در سومین سال تاسیس این شجره طیبه در تاریخ۶۱/۳/۲۷ در تجلیل از جهادگران در پیامی فرمودند:
«باید اعتراف کرد اینان (جهادگران) بزرگترین آبرو را به انقلاب اسلامی خود داده اند و با تکیه به اسلام و خدای تعالی در این راه بهترین نمونه و الگو برای همه جوانان مسلمان و متعهد اسلامی گردیدند» ۶
وجه مشترک مدیریتی و اجرایی نیروهای جهادگر نوعاً برخاسته از ویژگی‌های خود جهاد و جهادگران اولیه ازجمله اخلاص، تعهد، تخصص، روحیه کار و تلاش، خدمت‌رسانی بی منّت، خلاقیت، جسارت و ریسک‌پذیری، صداقت، مردم‌گرایی، ساده زیستی، ایثار انعطاف‌پذیری، پویایی، تواضع و بی‌آلایشی، مشورت پذیری و روحیه کار جمعی است. این ویژگی‌های برجسته‌ای است که در مدیریت جهادی متبلور می‌شود.
در دولت دکتر حسن روحانی نیز غیر از ۴ وزیر که مدتی عضو مؤثر و مرکزی جهاد سازندگی یا در قامت وزیر جهاد سازندگی بوده‌اند (آقایان آخوندی، زنگنه، حجتی و هاشمی) برخی از اعضای کابینه نیز مثل اسحاق جهانگیری معاون اول ریس جمهور نیز از جهاد سازندگی برخاسته است. بر اساس برخی اطلاعات و آمارهای موجود، با اطمینان می‌توان ادعا کرد که بخش قابل‌توجهی از مدیران کشور در سطوح پایه، میانی و ارشد تربیت‌شده‌ی جهاد هستند؛ بنابراین اغراق نیست اگر ادعا کنیم جهاد بیشتر از هر ارگان، دستگاه و نهادی در همه زمینه‌ها برای اداره کشور، مدیران زبده و تأثیرگذار پرورش داده است. اگر با دقت به کاشان و مدیرانش طی ۳۷ سال گذشته بنگریم، درمی‌یابیم که نیروهایی که از جهاد برخاسته‌اند و مدتی در عرصه مدیریت اجرایی در شهر فعالیت داشته‌اند، خوش درخشیده‌اند و منشأ خدمات شایانی بوده‌اند. از مسئولیتهایی چون فرماندار تا اعضای شورای اسلامی شهر و شهردار، از عرصه‌های عمرانی و فرهنگی تا صنعت و کشاورزی، ریاست دانشگاه کاشان تا جدیدترین آن ریاست اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی…..
دکتر مصطفی جوادی مقدم، سنگر ساز بی سنگر و جانباز جهادگر، کسی که در سن ۱۸ سالگی لباس رزم بر تن کرد و به عنوان راننده بولدوزر داوطلبانه به سوی جبهه های نبرد حق علیه باطل شتافت. او که در دهه دوم عمر خویش، بیش از ۳۰ ماه سابقه حضور عاشقانه و مخلصانه خود را در کنار سنگرسازان بی سنگر گردان سلمان فارسی جهاد کاشان به ثبت رسانیده است و نشان افتخار جانبازی از ناحیه پای چپ و همچنین استنشاق گازهای شیمیایی بر سینه دارد، امروز نیز ماموریت یافته است تا سنگر دیگری بنا کند. سنگری که دیگر جانپناه نیست بلکه ملجاء و پناهگاهی است برای اصحاب بی پناه فرهنگ و هنر و رسانه در برابر نگاهی که آنها را تهدید می داند و نه فرصت. سنگری که اصحاب فرهنگ و هنر و رسانه را در برابر تفکری افراطی که آنان را به دلیل ضدّیت با نظام و انقلاب و وابستگی به بیگانگان، علی الدّوام مورد حمله، هجمه و تخریب قرار می دهد، محافظت کند.
دکتر جوادی مقدم، باید همچون سنگربان بیدار، با حمایت های پدرانه از آنان و همچنین همکاری با آنها در چهارچوب قانون، گام های موثری در راستای توسعه فرهنگی، هنری و دینی شهر بردارد و بر پایه آموخته هایش در کنار جوانان مؤمن، فداکار و کم‌توقع جهاد سازندگی، اوضاع آشفته و نابسامان فرهنگی شهرمان را سامان دهد. شهری که فرهنگ آن بر پایه ۷۵۰۰ سال تمدن بنا شده است اما در این سالها سیاسی کاری های توام با بی اخلاقی و بی انصافی بر فضای فرهنگی اش سایه افکنده است.
از مهمترین چالش ها، ضعف ها و کاستی های عرصه فرهنگ و هنر شهرمان که توسط کارشناسان، نخبگان و متخصصان فرهنگی همواره مورد تاکید بوده و باید برای توسعه فرهنگی همه جانبه در برنامه ریزی های نظام مند و سیاست گذاری ها مورد توجه ویژه و در اولویت قرار گیرد بدین شرح است:
– ضعف مدیریتی شدید و سپردن امور حساس فرهنگی به افراد ناآشنا و ناتوان در اثر نگرشهای تنگ جناحی و عدم فهم حساسیت امور فرهنگی
–  حاکمیت روابط و توصیه های نامعقول در برنامه های فرهنگی بجای برنامه ریزی و نگرش کارشناسی براساس اهداف و ماموریتهای سازمانی و قانونی
– بی توجهی محض به اندیشه و سلایق هنرمندان و اصحاب فرهنگ و رسانه و نگاه ابزاری به ایشان در راستای اهداف جناحی و گاه انحرافی
– ضعف مفرط موضع و جایگاه نهادهای فرهنگی در برابر نهادهای بالادستی در اصفهان و حتی شهرهای هم تراز و در نتیجه عدم اختصاص بودجه و امکانات درخور ومضاعف شدن محرومیتی دیرین کاشان از توجهات ملی
– اهتمام صِرف به برنامه های مراسمی و ظاهری و در بسیاری موارد ترویج نگاه قشری و خرافی به دین و مذهب و دور شدن از برنامه های معرفت افزا  و روشنگر
– عدم استفاده از نیروهای فهیم و کارشناسان برجسته فرهنگی و هنری کاشان و اکتفا به افراد سرسپرده و تنگ نظر و فرصت طلب در مدیریتها و اختصاص بودجه و امکانات
– سپردن اغلب برنامه های فرهنگی به نهادها و ارگانهای غیر فرهنگی و عقب نشینی روزافزون نهادهای اصلی فرهنگی، سمن ها و تشکلهای مردمی از متن امور فرهنگی
– عدم تعامل و هم افزایی میان نهادهای فرهنگی شهرستان  بویژه شهرداری، حوزه هنری، کانونهای فرهنگی مساجد، دانشگاهها، مدارس، سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری، فرهنگسراها و ناحیه مقاومت بسیج و … با اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی
– اعمال محدودیتهای فراقانونی و جلوگیری از فعالیت روان و سهل تشکلها، انجمنها و محافل و جلسات فرهنگی و هنری و به تعطیلی کشاندن اندک فعالیتهای فرهنگی و رسانه ای موجود در شهرستان و منطقه
– دخالت، ارائه نظر و اعمال سلیقه ادارات، نهادها و ارگانهای دولتی و غیر دولتی غیر مسئول در امور فرهنگی
و….
از جمله دلایل توفیق مدیر جهادی در جامعه امروز ما، درک ضروریات و نیازهای جامعه و تلاش برای بر طرف کردن آنهاست. در این حالت تعیین استراتژی، ارائه راهکار و تصمیم گیری با سرعت بیشتر و آینده نگری بهتری ظهور و بروز یافته و عاملی مهم در شکوفایی و توسعه پایدار فرهنگی منطقه شکل می گیرد.
امید است دکتر مصطفی جوادی مقدم، فعال فرهنگی و نام آشنای شهرمان با مدیریتی جهادی در عرصه فرهنگ و بر پایه مجموعه ظرفیتهای قابل احیا در منطقه فرهنگی کاشان، زمینه ساز تحوّل، تحرّک و رونق در حوزه فرهنگ و هنر این منطقه باشد.
شکوفایی و تعالی فرهنگی این زادبوم دوست داشتنی و احیای معنوی این دیار، نیازمند همّت و تلاشی همه جانبه، نگاهی بلند و عزمی جزم است تا گرد غفلت ها، ندانم کاری ها و تنگ نظری ها، بیش از این مانع ظهور و ترقی جلوه های فرهنگی این حوزه جغرافیایی نگردد.

پی نوشت:
۱- صحیفه امام(ره)-جلد۲۱-صفحه ۲۰۵
۲- همان-جلد۲۱-صفحه ۲۰۴
۳- سخنرانی مقام معظم رهبری در تاریخ ۸۴/۱۰/۱۴
۴- همان
۵- فصلنامه فرهنگ جهادی، شماره ۱، پاییز ۱۳۷۴
۶- صحیفه امام(ره)-جلد۱۶- صفحه۳۳۹