اجتماعی , فرهنگ و هنر , یادداشت

کاشان نیوز- دکترمحمد مشهدی نوش‌آبادی: در کنار آب‌انبار توی‌ده درب ضلع جنوبی حسینیه، جایی  که بازار کسب و کار و تجارت بود، چند کودک ریز و درشت در مکتب استاد «حسین بیدگلی» به یادگیری و تحصیل علم مشغول بودند. این معلم در آن شلوغی بازار و هیاهوی میدان در مغازه عطاری خود به کار تعلیم می‌پرداخت. در درس جدیتی وافر داشته است. این مکتب‌دار که اهل بیدگل، و در نوش‌آباد مقیم شده بود، اولین معلم مکتب در نوش‌آباد است که ما آن‌را به اسم می‌شناسیم. او در منزل خود نیز که مقابل مسجد حاج سید حسین قرار داشت، پذیرای شاگردان بود. تعداد این شاگردان البته از چند نفر تجاوز نمی‌کرد. این مکتب‌خانه در حدود سال‌های 1290 هجری شمسی دایر بود.
چند سالی پس از آن مکتب‌خانه دیگری نیز در میدان حاج لطیف (‌میدان امام)‌ محله توی‌ده دایر شد که «ملامحمد حسین راجی» آن‌را اداره می‌کرد. در مکتب خانه‌ها عم‌جزء (پنجه الحمد)، کتاب اول و دوم تدریس می‌شد و در کلاس‌های بالاتر دیوان حافظ و بوستان و گلستان سعدی از منابع درسی بود.
مکتب‌خانه‌ای نیز در سال 1312 هجری شمسی در صحن زیارت شاه‌زاده اسحاق در محله بالاده دایر بوده است. اساتید این مکتب‌خانه که به دعوت «سید میرزا جلال‌زادگان» هر‌ روز‌ از بیدگل به نوش‌آباد می‌آمدند‌، «سید‌تقی» ‌و «سید مهدی معلم» (برادران مصباحی) بودند. این مکتب‌خانه حدود 12 تا 15 نفر دانش‌آموز داشت. اجرت هفتگی معلمان 5 ریال بود که از هر شاگردی مبلغ 3 ریال در هفته دریافت می‌شد.
مکتب‌خانه مسجد آقا (امام حسین«ع») در محله توی‌ده نیز از جمله مکتب‌خانه‌های نوش‌آباد بود. محل کلاس این مکتب‌ در طبقه زیرین همین مسجد بود. آن‌روزها به علت کمبود کاغذ، شاگردان از لوح حلبی جهت مشق و بازنویسی درس استفاده می‌کردند.
در این دوران البته مردم از تعلیمات معنوی «ملا آقا حسین»، «ملا محمد صادق»، «آقاصدرا» و «سید میرزا جلال‌زادگان» و … نیز بهره می‌بردند. در سال 1316 هجری شمسی اولین مدرسه دولتی با نام «محتشم» (در محلی که قبلاً خانه دیوان و مخصوص امور قضایی در نوش‌آباد بوده و در سال سیلی تخریب شده بود) بنا شد.