کاشان نیوز: سنایی می‌گوید:
به صاحب‌دولتی پیوند اگر نامی همی‌جویی
که از پیوند با عیسی چنان معروف شد یلدا
«چله بزرگ»، «چله کوچک»، «چار چار»، «سده»، «اهمن و بهمن»، «سیاه‌بهار» و «سرما پیرزن»
کلمات زیبا و دوست‌داشتنی بالا، کلماتی هستند که برای نسل قدیم بسیار آشنا و با رگ و خون آن عزیزان عجین شده و اما نسل جدید …
زمستان به دو بخش چله بزرگ (چله کلان) و چله کوچک (چله خرد) تقسیم می‌شده است،
که چله بزرگ از (اول دی‌ماه تا دهم بهمن‌ماه) می‌باشد و چهل روز کامل و چله کوچک از (یازدهم بهمن تا پایان بهمن‌ماه) ۲۰ روز کامل و به همین دلیل چون ۲۰ روز کمتر است چله کوچک نامیده شده است.
غروب آخرین روز چله بزرگ جشن سده برگزار می‌شد، مردم دورهم جمع می‌شدند و از این جشن لذت می‌بردند و درنهایت با برپایی آتش و خواندن شعر و پای‌کوبی به دور آتش، سده را جشن می‌گرفتند،
این دو برادر (چله بزرگ و چله کوچک) در هشت روز در کنار همدیگر هستند که آن ۸ روز را (چار چار) می‌نامند. به چهار روز آخر چله بزرگ و چهار روز اول چله کوچک گفته می‌شود.
پس از چار چار نوبت به اهمن و بهمن پسران پیرزن (ننه سرما) می‌رسد که خودی نشان دهند ۱۰ روز اول اسفند را اهمن و ۱۰ روز دوم اسفند را بهمن می‌گویند و این ۲۰ روز ممکن است آن‌قدر بارندگی باشد که این دو برادر به دوچله طعنه بزنند، با توجه به شعری که قدیمی‌های نازنین می‌خواندند (اهمن و بهمن، آرد کن صدمن، روغن بیار ده من، هیزم بکن خرمن عهده همه بامن)
تا اینجا ۲۰ روز از اسفند به نام اهمن و بهمن نام‌گذاری شده‌اند و می‌ماند ۱۰ روز آخر اسفندماه که ۵ روز اول سیاه‌بهار نام‌گرفته و شعری هم که قدیمی‌ها می‌خوانند (سیاه‌بهار شب ببار و روز بکار) از این شعر هم مشخص می‌شود در این ایام شب‌ها بارندگی فراوان بوده و روزها کشاورزان مشغول کشت و زراعت بوده‌اند، ۵ روز آخر هم سرما پیرزن نام‌گرفته است که در این روزها آسمان گاهی ابری گاهی آفتابی، گاهی همراه با باد و اکثر اوقات از آسمان تگرگ می‌بارد که قدیمی‌های دل‌پاک براین باور بودند که گردنبند پیرزن پاره شده و مهره‌های آن به زمین می‌ریزد.
حیف است این قصه‌ها از صفحه روزگار محو شود.
استاد فریدون جنیدی معتقد است یلدا ایرانی نیست و بهتر است بگویید شب چله!
«مرا پروای آنان نیست که نشانی خانه پدری خویش را از بیگانگان می‌پرسند و این سخن، یعنی ایرانیان باید، خود، تاریخ خویش را بکاوند و هویت خویشتن را دریابند.»
«یلدا» لغت سریانی است، به معنی میلاد و چون شب یلدا، با میلاد مسیح تطبیق می‌کرده، ازاین‌رو بدین نام نامیده‌اند.
باید توجه داشت جشن میلاد مسیح که در ۲۵ دسامبر تثبیت‌شده، در اصل جشن ظهور میترا بوده که مسیحیان در قرن چهارم میلادی، آن را روز تولد عیسی قراردادند.
در ایران باستان، برای دی‌ماه چهار جشن وجود داشت که شامل روزهای اول، هشتم، پانزدهم و بیست و سوم این ماه بود.
اما امروزه، ایرانیان تنها نخستین روز دی‌ماه، یعنی درازترین شب اول زمستان که (شب یلدا، آخرین شب پاییز، پایان قوس، آغاز جدی) است را جشن می‌گیرند.
در اصطلاح قدیم، شب اول زمستان را شب چله می‌گویند.
مردم، زمستان را در حقیقت دو ماه یا دو بخش می‌دانند که ۴۰ روز اول را چله بزرگ و ۴۰ روز آخر را که مصادف با جشن سده است، چله کوچک می‌نامند.
پیشینیان براین باور بودند که در این شب، فرشته بدی‌ها (اهریمن) با فرشته خوبی‌ها (امشاسپندان) به جنگ می‌پردازند و در این نبرد طولانی که برابر طولانی‌ترین شب سال است، بالاخره فرشته خوبی‌ها، اهریمن را شکست داده و تاریکی از روشنایی شکست می‌خورد و صبح بعد زاده شدن مجدد خورشید، آغاز می‌گردد.
زایش خورشید و آغاز دی را، آیین‌ها و فرهنگ‌های بسیاری از سرزمین کهن، آغاز سال قرار داده‌اند و به شگون روزی که خورشید از چنگ شب‌های اهریمنی نجات می‌یافت، روزی مقدس برای مهرپرستان بود.
چله نام فارسی این جشن است و یلدا یک نام سریانی است و پیش‌تر هیچ‌وقت کلمه یلدا به کار نمی‌رفت و این نام در همین بیست، سی سال اخیر باب شده است.
یک جشنی که منحصر به ایران است و در هیچ جای دنیا نظیر ندارد، شایسته نیست ایرانیان به نام غیر ایرانی از آن یاد کنند.
…
بنیاد نیشابور
استاد فریدون جنیدی
دیدگاه شما