کاشان نیوز– علی خالویی: تقارن نوروز ایرانی و بهار طبیعت با روزهای جهانی «جنگل» و «آب»، در اول و دوم فرودین برابر ۲۱ و ۲۲ مارس تقارن میمون و مبارکی است. معرفی این دو روز جهانی از طرف مجمع عمومی سازمان ملل متحدد نشان از این دارد که نقش «جنگل‌ها» و «منابع آبی» که در پایداری سرزمین، توسعه پایدار و شادابی محیط‌های انسانی غیر قابل انکار هستند نه اهمیت جزئی و منطقه‌ای که عزمی جهانی در پی دارند. باید نقش آب، این مایع حیات را قدر بدانیم، و توسعه اقتصادی و اجتماعی را بر پایۀ این عنصر استراتژیک استوار نماییم. بخصوص در دشت کاشان که رشد صنایع «آب دوست» همچون «صنایع فولاد» در آن بیشتر به طنزی تلخ می‌ماند، برخلاف شعار «بهبود شرایط زندگانی جوامع محلی» که دست‌آویز توسعه اینگونه صنایع شده است.
هدف مجامع بینالمللی و سازمانهای مردم‌نهاد از نامگذاری روزهایی این چنین، افزایش و بالا بردن سطح آگاهی‌های عمومی جامعه نسبت به منابع خدادادی «جنگل و منابع آب» و نقش عمده این عناصر حیاتی زیست محیطی میباشد.
این موضوع مهمی است که چرا از واقعیت‌های اقلیمی دشت کاشان فرار می‌کنیم! نباید «عنصر آب» از شاخصههای رشد بخش‌های اقتصادی و اجتماعی دشت کاشان باشد. میطلبد مدیران شهری بجای طرح شعارهای فرا‌تر از واقعیت نسبت به واقعیتها و توانمندیهای بوم‌شناختی کاشان ارائه اصول مدیریتی نمایند. ایران بر روی عرض ۳۵ درجه شمالی قرار دارد که معروف به کمربند خشک جهانی است. علیرغم هشدارهای پی‌درپی دوست‌داران افق ۱۴۰۴ دشت کاشان و دوست‌داران محیط زیست، در پی افزایش «صنایع متکی به آب اعم از کشاورزی، باغبانی و فولاد»، در دشت بحران زده کاشان هستیم. کار‌شناسان معتقدند با پساب فقط بخش کشاورزی در ایران (حدود ۳۰میلیارد مترمکعب) آب شرب ۳۲۰ میلیون نفر را میتوان تأمین نمود. هدف مجامع بینالمللی و سازمانهای مردم‌نهاد از نامگذاری روزهایی این چنین، افزایش و بالا بردن سطح آگاهی‌های عمومی جامعه نسبت به منابع خدادادی «جنگل و منابع آب» و نقش عمده این عناصر حیاتی زیست محیطی میباشد. مناسبت‌هایی مانند: الف) «روز جهانی آب»، روز دوم فروردین، که پیرامون آن مطلب جداگانهای منتشر شد. ب) «روزجهانی جنگل» روز اول فروردین : علاوه بر قرآن کریم در دیگر کتب مذهبی همچون اوستا، حفاظت از منابع طبیعی تجدید پذیر (آب، خاک، هوا و جنگل) بسیار مهم و از وظایف دینی محسوب میشده است. هرودوت مورخ یونانی در کتاب خود که در هنگام لشگرکشی اسکندر مقدونی به ایران به رشته تحریر درآمد، مینویسد: ایرانیان سعی زیادی بر آن دارند تا آب، خاک و هوا را آلوده نسازند. خشایار شاه پادشاه هخامنشی، اولین منطقه حفاظت شده جهان را در آسیای صغیر بوجود آورده و حفاظت از آن را بدست گارد سلطنتی خود میسپارد. این توضیح کوتاه مشخصاً اهمیت آب و جنگل نزد ایران باستان که بسیار ارزشمند بوده را مشخص میکند.
کار‌شناسان معتقدند با پساب فقط بخش کشاورزی در ایران (حدود ۳۰میلیارد مترمکعب) آب شرب ۳۲۰ میلیون نفر را میتوان تأمین نمود.
متاسفانه در دشت کاشان شاهد جنگل‌هایی با درختان پهن برگ با عرف جنگل‌های معروف زاگرس و البرز نیستیم ولی گونههای بسیار با ارزش بادام کوهی (Amygdalus scoparia)، پسته کوهی ( Pistacia atlantica) و انجیر کوهی (Ficus carica ) عمده گونههای جنگلی دشت کاشان است که در این بین، بادام کوهی از پراکنش و وسعت بیشتری برخوردار است که این مرهون توان مقابله با تنش‌ها و شرایط نامساعد محیطی، در گونه بادام کوهی است. عمده جنگل‌های بادام کوهی دشت کاشان در ارتفاعات جنوبی و غرب شهرستان کاشان پراکندهاند و در زمینه حفظ خاک و نفوذ آب و تلطیف هوا نقش بسزائی را بعهده دارند. اخیراً شاخص‌هایی در زمینه محیط زیست سالم ارائه شده، من جمله شاخص «سرزمین شاد» یا Happiness Index. شاخص سرزمین شاد، شاخصی است که وضعیت محیط‌های طبیعی جوامع را مورد بررسی و سنجش قرار می‌دهد. متاسفانه ایران از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹ حدود ۱۵ پله در ردهبندی سرزمین شاد سقوط کردیم که نشان می‌دهد که وضعیت محیط‌های طبیعی ما به طرز نگران کنندهای رو به وخامت است. محیط‌های طبیعی و مراتع می‌تواند بعنوان یکی از محیط‌های اصلی کاهش فشارهای روحی و روانی انسان‌ها نقش افرینی نمایند. روزنامه شرق مورخ ۲۰ اسفند ۹۲ در مطلب تکان دهنده و قابل توجهی عنوان نمود که وارات یازده ماهه ابتدای سال ۹۲ داروی استامینوفن برابر ۶۱ تن و داروهای ضدافسردگی ۸ تن بوده است. وجود مراتع و جنگل‌های شاد و سرحال مهم‌ترین عامل شادابی و نشاط یک جامعه می‌تواند باشد. مدیران شهری لازم است نسبت به احیای عرصههای مرتعی و جنگلی شهرستان‌های کاشان و آران و بیدگل (دشت کاشان) اهتمام بیشتری بورزند. شاید در آینده نه‌چندان دور با فقدان باغ و بحران آب، بخصوص باغ‌های مشهور ایرانی، لازم باشد جهت آرامش و تخلیه ناملایمات روزمره زندگی صنعتی و ماشینی، هر ایرانی یک بیابان داشته باشد تا یک باغ و ویلا که بتواند از دست داروهای آرامش بخش نجات یابد! متاسفانه اجتماعات بادام کوهی شهرمان همچون بلوط زاگرس بیمار است. این گونه گیاهی بسیار با ارزش به دلائل نامعلومی در حال خشک شدن میباشد که با عنایت به اهمیت آن لازم است هرچه سریع‌تر اقدامات مشخص در زمینه حفظ و احیاء و ارائه طرح‌های تحقیقاتی و مطالعاتی توسط مدیران شهری اتخاذ گردد. خوشبختانه متولیان احیاء عرصههای جنگلی و مرتعی در سالیان اخیر نسبت به تولید جنگل‌های دست کاشت بادام کوهی اقداماتی نمودهاند که با توجه به خشکسالیهای اخیر و سوء استفادههای برخی دامداران محلی (چرای منطقه کشت شده) موفقیت چندانی حاصل نشده است. جنگل‌های دست کاشت جاده برزآباد و ابتدای جاده برزک (سعدآباد) نمونههای موفق از این دست اقدامات عملی است که نسبت به مساحت ۳۶۰ هزار هکتاری مراتع شهرستان کاشان بسیار قلیل مینماید. در سال ۹۰ در مسیر جاده یحیی آباد بالای سنسن اقدام به کشت ۵۰ هکتار بادام کوهی گردید که متاسفانه بدلیل عدم بارندگی در فصل بهار این طرح بیولوژیک، موفق نبود. نقش اساسی و اصلی جنگل‌ها ترسیبکربن است. ترسیبکربن به روند ذخیره کربن موجود در هوا در خاک گفته می‌شود. این روند با ذخیره کربن از هوا باعث می‌شود که از میزان کربن که گازی گلخانه‌ای است کاسته شده و به بهبود کیفیت هوا کمک کند. پالایش کربن با روشهای مصنوعی مانند استفاده از فیلتر نیز امکان پذیر است. اما این روش بسیار پرهزینه است، احیاء و توسعه منابع جنگلی و مرتعی بهترین، ارزان و مقرون به صرفهترین روشهای پالایش کربن محسوب می‌گردد. تخریب منابع مرتعی و جنگلی، عمدتاً مراتع کاشان بسیار شایع است و شرایط خوشآیندی پیرامون آنها، قابل تصور نیست.
ج) ۲۴ اسفند برابر ۱۴ماه مارس روز جهانی حفاظت از رودخانه‌ها و مبارزه با سد سازی است. سال‌ها طول کشید تا متقاعد شویم، استحصال آب از منابع زیرزمینی یا آبهای سطحی در پشت سد‌ها و قراردادن آن در معرض وزش باد و نور خورشید کار عاقلانهای نیست و باعث تبخیر و هدررفت سریع آن می‌شود. روز جهانی رودخانه‌ها جشن تمام آبراهههای جهان است. گرامی داشت این روز بسیاری از ارزش‌های رودخانه‌ها و تلاش برای افزایش آگاهی عمومی و بهبود نظارت بر رودخانه‌ها را در سراسر جهان، تشویق میکند. شاید این جمله معروف را نشنیده باشید که «رودخانه‌ها شریانهای سیاره ما هستند، آنها به معنای واقعی خطوط زندگی ما به شمار می‌روند» حتی مجامع بین المللی برای اهمیت موضوع در نامگذاری سال ۱۹۹۹ از شعار «ما همه در پائین دست رودخانه زندگی می‌کنیم» استفاده میکند. عدم رعایت حقابه پائین دست رودخانههای کاشان از طرف بالادست رودخانه‌ای‌ها بسیار مشهود است. نمونه بارز آن ۴۰۰ هکتاری برزک و همچنین ساخت و سازهای نامناسب استخرهای ذخیره آب در ییلاقات دشت کاشان است که از تغذیه آبخوان کاشان به شدت جلوگیری مینمایند. و اثرات نامطلوب آن شاید در آینده نزدیک گریبانگیر مدیران شهری گردد. متاسفانه دشت کاشان از وجود رودخانههای دائمی محروم است و ساکنینش از لذت گشت و گذار ساحلی رودخانه و گوش جان فرادادن به موسیقائی آب بیبهرهاند ولی شوربختانه حتی، قدر و منزلت آبهای فصلی و سیلابهای منطقه بخصوص رودخانههای جهق، قهرود، بن رود، حیدر و چمرود که در تغذیه آبخوان کاشان نقش بسیار مهمی را ایفاء می‌کنند را نیز نداریم. در گزارشهای «طرح ملی آمادگی و کنترل سوانح طبیعی کشور» آمده، ایران در ۲۵ سال گذشته با ۹۶۷ سیل روبه رو بوده که از این میان ۱۱۷ سیل بسیار مهم و با خسارات و تلفات فراوان همراه بوده است. طی این سال‌ها به طور متوسط با ۳۹ سیل در سال، ۹۱۶ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان به کشور خسارت وارد شده است که متوسط خسارت سالانه ۳۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان بوده است. طی ۲۵ سال گذشته ۴۲/۵ میلیون نفر از جمعیت کشور تحت تاثیر سیل بودهاند. طی این مدت دو میلیون و ۸۹۲ هزار و ۴۰۰ نفر بی‌خانمان شده و سالانه به طور متوسط ۵۰۰ واحد مسکونی ویران و یا آسیب دیده است. طرح احداث بند خاکی سنسن توسط اداره منابع طبیعی با توجه به فقدان اعتبار نیمه کاره رها شده و خطرات جانی و مالی اهالی پائین دست را افزایش داده. آبخوان کاشان بالای دانشگاه بعنوان گلوگاه بزرگ‌ترین رودخانه فصلی دشت کاشان (چمرود) (به علت فقدان اعتبار) نیمه کاره رها شده که خطرات دهشتناکی در آن نهفته است. رودخانههای جهق و نصرآباد جیرویه می‌تواند بعنوان یکی از منابع اصلی تغذیه منابع آب زیرزمینی شهرستان اران و بیدگل و بخصوص منطقه ابوزیدآباد باشد. احیاء، تکمیل، توسعه و ایجاد این پروژههای آبخیزداری در دستور کار مدیران شهرستانی و استانی منابع طبیعی و ذیربط است که علیرغم تهیه طرح‌های مطالعاتی، به علت‌های فوق، هنوز اجرا یا تکمیل نگردیده است.
موضوع مهمی است که چرا از واقعیت‌های اقلیمی دشت کاشان فرار می‌کنیم! نباید «عنصر آب» از شاخصههای رشد بخش‌های اقتصادی و اجتماعی دشت کاشان باشد. میطلبد مدیران شهری بجای طرح شعارهای فرا‌تر از واقعیت نسبت به واقعیتها و توانمندیهای بوم‌شناختی کاشان ارائه اصول مدیریتی نمایند. 
علاوه بر قرآن کریم در دیگر کتب مذهبی همچون اوستا، حفاظت از منابع طبیعی تجدید پذیر (آب، خاک، هوا و جنگل) بسیار مهم و از وظایف دینی محسوب میشده است. هرودوت مورخ یونانی در کتاب خود که در هنگام لشگرکشی اسکندر مقدونی به ایران به رشته تحریر درآمد، مینویسد: ایرانیان سعی زیادی بر آن دارند تا آب، خاک و هوا را آلوده نسازند. 
عمده جنگل‌های بادام کوهی دشت کاشان در ارتفاعات جنوبی و غرب شهرستان کاشان پراکندهاند و در زمینه حفظ خاک و نفوذ آب و تلطیف هوا نقش بسزائی را بعهده دارند. 
روشهای پالایش کربن محسوب می‌گردد. تخریب منابع مرتعی و جنگلی، عمدتاً مراتع کاشان بسیار شایع است و شرایط خوشآیندی پیرامون آنها، قابل تصور نیست.
عدم رعایت حقابه پائین دست رودخانههای کاشان از طرف بالادست رودخانه‌ای‌ها بسیار مشهود است. نمونه بارز آن ۴۰۰ هکتاری برزک و همچنین ساخت و سازهای نامناسب استخرهای ذخیره آب در ییلاقات دشت کاشان است که از تغذیه آبخوان کاشان به شدت جلوگیری مینمایند. و اثرات نامطلوب آن شاید در آینده نزدیک گریبانگیر مدیران شهری گردد. 
دیدگاه شما