کاشان نیوز: آیت‌الله «محمدسروش محلاتی» با تبیین دو دیدگاه سنتی منعکس‌شده در آثار شیخ مفید، سید مرتضی و مطهری، و نگاه روشنفکران مانند دکتر شریعتی در قبال حادثه عاشورا، تفاوت‌ها و شباهت‌هایی این دو دیدگاه را برشمرد.
محلاتی که شام‌گاه جمعه ۲۸ آبان‌ماه در ششمین شب از دهمین ویژه‌برنامه تعزیت آفتاب با موضوع «عاشورا در دو نگاه سنت‌گرایان و روشنفکران» سخن می‌گفت اظهارداشت: در دیدگاه سنتی، مباحث بیشتر جنبه‌ی ماورایی و غیبی دارد. همچون: ان‌الله شاء ان یراک قتیلا. اما در دیدگاه روشنفکری مباحث جنبه‌ی تحلیلی داشته و ریشه‌های اجتماعی بررسی می‌شود. سنتی‌ها به‌سهولت دنبال روایت می‌روند و نقل‌کردن راحت انجام می‌گردد اما روشنفکر استناد به روایت را اصل نمی‌داند و عقل‌محور است. سنت‌گرا ابعاد صوری و شکلی را اهمیت می‌دهد همچون سیاه‌پوشی در محرم، گریه‌کردن و عزاداری… ولی روشنفکر به مضمون و محتوا بها می‌دهد.
وی با بیان این‌که، عدم تسلیم امام حسین در برابر زور در حادثه عاشورا برای روشنفکران برجسته است گفت: روشنفکر گاهی تحلیل شخصی خود را نیز وارد تحلیل‌ها می‌کند. مانند کتاب «حسین وارث آدم» شریعتی که استاد مطهری در نقد آن میگوید برگرداندن پیشینه‌ی حسین به حضرت آدم توسط شریعتی، ناشی از جریان مارکسیسم است. سنت‌گراها بیشتر از آن‌که تحت‌تاثیر مکاتب باشند به متون رجوع می‌کنند. «شهید جاوید» اثر «صالحی نجف‌آبادی» و «حماسه حسینی» مطهری، حتی اگر نقد علمی هم بشوند باز تاریخ مصرف ندارند.
محلاتی با اشاره به این‌که کتاب صالحی نجف‌آبادی حاصل ۷ سال مطالعه و تحقیق ایشان بوده اظهارداشت: اما روشنفکر شاید تا این حد تحقیقات انجام ندهد. اما حتی اگر تحلیل جدیدی هم ندارد، همین‌که سوالات جدیدی در مسایل طرح می‌کند، باعث می‌شود جو و زمینه باز باشد. روشنفکر به سنتی میگوید به شکل و نقل نباید اکتفا نمود و باید به عقلانیات هم توجه داشت.
نویسنده «آزادی عقل و ایمان» سپس با طرح این پرسش که واقعا تا چه حد میتوان سوابق دغدغه‌های این دو دسته را نشان داد؟ گفت: از ملا احمد نراقی استفتاء شده که شعرا در تعزیه‌ها بر سیدالشهدا بعضی حرف‌ها می‌زنند که در احادیث نیست. آیا این شاخ و برگ دادن‌ها جایز است؟ ایشان میگوید: شاخ و برگ‌ها سه گونه‌اند و همگی لزوما حرمت ندارند. ۱-از باب مبالغات شعری باشد مثل اشعار محتشم که صرفا گزارش تاریخی نیست و دروغ هم نیست بلکه مبالغه است و اشکالی هم ندارد ۲-زبان حال‌هایی مثل زبان‌حال حضرت زینب که آن نیز حرام نیست ۳-اگر غیر از این‌ها باشد حرمت دارد و در صورت تکرار گناه کبیره است. نراقی میگوید: شیطان جمعی از روضه‌خوانان را بر آن داشته که به راست یا دروغ هرچه بگویند تا مستمع بگرید، حال آن‌که نمی‌دانند که راه به اشتباه می‌برند.
محلاتی گفت: شیخ انصاری در باب گریه بر امام حسین میگوید: گریه‌کنان هم لزوما به‌خاطر امام حسین نیست که می‌گریند، کسانی در زندگی شخصی مشکل دارند و به بهانه‌ی امام و با همراهی مداح، عقده‌هایشان باز می‌شود. این‌ها گریه‌ی ناب نیست و کم‌ارزش است. مقدس اردبیلی هم در کتاب مکاسب میگوید: حتی اهل لهو و لعب حال آمده‌اند منبر مجالس عزا را نیز در دست گرفته‌اند! و زیارت امام حسین نیز برایشان شده تفریح و سرگرمی و دل‌خوشی.
وی اضافه کرد: مطهری در کتاب «نهضت‌های اسلامی در صدساله اخیر» بحثی دارد بر این‌که گاهی می‌شود بخشی از دین که حرکت دارد دست‌خوش توقف می‌شود، مانند عزاداری امام حسین. چه قدرت بزرگی در آنست و چه بلایی ما سرش آوردیم. گریه باید دلیلی بر حرکت علیه ظلم شود و کسی‌که اشک می‌ریزد به تعبیر امام خمینی، باید از این اشک‌ها سیلی علیه ظلم راه انداخت. فقط نباید به اشک خالی اکتفاکرد. نباید گریه عادت شود بدون این‌که جهت‌دهی اجتماعی وجود داشته باشد. مطهری میگوید: اگر یزید از گور هم به درآید حاضر است در چنین عزاداری‌های صرفا برای اشک شرکت کند بلکه خود نیز بزرگ‌ترین مراسم را هم شکل دهد!!!
نویسنده «اسلام و مقتضایت زمان» در پایان به کتاب «نفس المهموم» حاج شیخ عباس قمی اشاره کرد و خاطرنشان ساخت: ایشان جزو روشنفکران هم نیست اما در قسمت پایانی کتاب ۲۰ نصیحت و نکته مهم به منبری‌ها و مادحین یادآور شده است من‌جمله: اخلاص داشته باشید و ریا نکنید، راستگو باشید، سبک‌ها و آهنگ‌های مبتذل استفاده نکنید، فاسق را تایید نکنید و کمک و دعا به ظالم نیز نکنید و … آن‌چه که به ذلت حسین اشاره دارد نگویید. حال چرا در رسانه‌ها اشاره‌ای به این مسایل نمی‌شود جای تعجب دارد. زمانی که صداوسیمایی وجود نداشت چنین مسایلی بیشتر مطرح می‌شد. بسیاری حقایقی هست که نسل‌های فعلی از آن‌ها بی‌خبرند. حرف‌های رسانه‌ها را نباید به پای دین و بزرگان دین گذاشت چون حتی سنت‌گرایان هم حرف‌های نابی دارند که متاسفانه در جامعه مطرح نمی‌شود.
دیدگاه شما