کاشان نیوز-پیمان گرامی: بزرگ‌ترین قدرت فوتبال، نیروی آیینی آن است؛ نیرویی که از برآیند روابط اجزاء آن یعنی هواداران، بعد فنی، زیباشناسانه و رسانه‌ای، برساخته می‌شود و چنان است که می‌تواند انسان‌ها را در یک مراسم (تماشا کردن) نظم دهد و در طول این مراسم، فرصت تجربه حضور جمعی بر گرد یک رؤیا را برای یک فرد مهیا کند. امری که شاید ارزشمند‌ترین گم‌شده انسان‌های شبیه‌سازی‌شده کنونی، در مقایسه با نیاکان بلندپروازشان باشد.
زویایی که فرد در ساق بازیگران خلاق، باهوش، خوش‌چهره، جسور و متعصب دوباره حس می‌کند و با آن همدلی می‌کند، همان حسی است که در تخیل اسطوره‌ای در نبردهای خیر و شر، درنبرد گلادیاتورها، در قصه‌های پریان، در روایت‌های غرور و تعصب ادبیات شفاهی، طی نبردهای میهن پرستانه یا ضد استعماری، طی تمام دوران‌های حیات یک جامعه، در ناخودآگاه جمعی آن جریان داشته. تجربه‌ای که قطعاً آغشته به هیجان و تعصبات هواداری، کیف و سرگرمیِ فوتبال‌دوستی یا هر چیز دیگری است، ولی ریشه و بنیان آن، لحظه‌ای تجربه آن گم‌گشته کهن انسان، یعنی رؤیا پردازیست.
اما بزرگ‌ترین آسیب فوتبال هم همین قدرت آیینی آن است. آنجا که به‌واسطه توان هیولاسان رسانه‌ای و کارخانه تکثیر سلبریتی، مانند هر آیین دیگر، قدرترین ابزار برای غلبه شور جمعی، بر آگاهی و خرد جمعی در یک جامعه است. کارکردی که بی‌شک کمتر ساختاری، هم قد و قواره آن می‌توان یافت و شاید تنها آیین‌های مذهبی توانی هم‌سطح آن را دارا باشند، به‌خصوص در جوامع درحال‌توسعه که شکل‌های معدود و محدودی از حضور جمعی برای انسان‌ها تعریف می‌شود.
در این میان اما برای تبدیل صحنه نمایش خوش‌نشینانه به التهاب یک آگاهی تاریخی تنها یک‌لحظه فاصله است؛ و این هم از امکانات و قدرت‌های نهفته در هر حضور آیینی است و دلیل آن حضور جمعی انسان‌هاست.
ولادیمیر پوتین در مراسم افتتاحیه جام جهانی فوتبال، دو دقیقه صحبت کرد و به هواداران خارجی خوش آمدگویی گفت و از آن‌ها خواست از این جشن در صلح لذت ببرند؛ اما صلح در حافظه قومی و تجارب زیسته یک جامعه چیست؟
از حضوری سطحی در نمایش گلادیاتورهای دوزاری تا رستاخیز تاریخ رنج یک سرزمین، تنها یک گل کافی است. در بازی سوئیس و صربستان گرانیت ژاکا و ژردان شقیری دو ستاره مهاجر سوئیسی‌ها موفق شدند دو گل به ثمر برسانند و زمینه‌ساز پیروزی تیمشان شوند. این دو ستاره مهاجر آلبانیایی‌تبار پیروزی خود را به مردم کوزوو تقدیم کردند که زمانی توسط صرب‌ها به خاک و خون کشیده شده بودند. خانواده آلبانیایی – کوزوویی ژاکا و شقیری تنها دو خانواده از هزاران نفری هستند که در طول جنگ با صربستان مجبور شدند به سوئیس پناهنده شوند. روس‌ها مخالف آزادی کوزوو هستند و پوتین اصلی‌ترین متحد صربستان است.
این لحظه، گذاری تاریخی است که برای صلح موردپسند حاکمان، نباید اتفاق بی افتد. چراکه صلح‌دوست داشتی آن‌ها، تنها با فراموشی تاریخی با افیون هیجان و سرگرمی، با انباشت و سرریز حاشیه‌های مد محور و جنسیت زده و رقت قلب است که به صحنه می‌آید نه با یک فیگور تاریخی؛ از تلاقی و در هم تنیدگی هولناک و نامیمون انگشتان دودست، آنجا که اشاره‌ای به آگاهی تاریخی یک سرزمین می‌شود.
این ویژگی بدن انسان است که در هرلحظه در میانه نیروهای ذهنی و عینی‌ای که جهانی او را در برگرفته، فیگور می‌گیرد؛ فیگور انسان هراسیده را دیده‌اید؟ فیگور اقتدار را چطور؟ فیگور رنجور؟ فیگور خشم؟ فیگور اعتراض؟ فیگور ترحم برانگیز. ضعیف؟ فیگور انفجاری بالوتلی در جام جهانی برزیل؟ فیگور استیون هاوکینگ حین اندیشیدن به کیهان و خدا؟. فیگور انسان را نه‌فقط ژست‌ها و پیشکش‌های صنعت مد و نه بایدونبایدهای آیینی که حتی برای لحظه‌ای هم که شده، حافظه قومی و رنج زیسته اوست که شکل می‌دهد؛ و هیچ‌چیز قدرتمندتر از این در جهان نمی‌تواند باشد: دریچه‌ای به آگاهی تاریخیِ رنج و رؤیا، وقت دهن‌کجی به کلمه صلح بر پیکر ماشین ارعاب و تخطئه.
خبر تکمیلی: ظاهراً طبق حکم فیفا ژاکا و شقیری، برای خلق این دو فیگور، دو جلسه محروم شده‌اند.
بزرگ‌ترین قدرت فوتبال، نیروی آیینی آن است؛ نیرویی که از برآیند روابط اجزاء آن یعنی هواداران، بعد فنی، زیباشناسانه و رسانه‌ای، برساخته می‌شود و چنان است که می‌تواند انسان‌ها را در یک مراسم (تماشا کردن) نظم دهد و در طول این مراسم، فرصت تجربه حضور جمعی بر گرد یک رؤیا را برای یک فرد مهیا کند. امری که شاید ارزشمند‌ترین گم‌شده انسان‌های شبیه‌سازی‌شده کنونی، در مقایسه با نیاکان بلندپروازشان باشد.
دیدگاه شما