اجتماعی , اخبار , یادداشت

کاشان نیوز-سارا آقا بزرگی: زبان مشترک انسان و عروسک کودکی است. ما همه کودک هستیم. هم چنان که گذشت زمان ما را به سوی زندگی عقلانی پیش برده کودکی خود را فراموش کرده‌ایم. ولی کودکی در اعماق وجودمان زنده است شاید زنده‌تر از کسی که اکنون هستیم و زندگی می‌کنیم. شاید بخشی از فراموشی، آگاهانه باشد و یا شاید روزمرگی و یا خاطرات تلخ اجازهٔ یادآوری کودکی را به ما نمی‌دهد. و شاید به این دلیل است که فرزند می‌آوریم تا کودکیمان را در آن‌ها جستجو کنیم. برای کودکانمان اسباب‌بازی و عروسک می‌خریم. و از آن‌ها یک مادر یک پدر و… می‌سازیم. اما زمانی که یک عروسک سرباز برای آن‌ها می‌خریم انتظار مهربانی و کارهای مثبت از آن‌ها داریم. کودک زندگی را با تجربه می‌آموزد. با هر عروسکی به تخیلش بال و پَر می‌دهد و نقش مادر، پدر و…. را بازی می‌کند. انسان نخستین نیز عروسک‌هایی به شکل زن و اسباب‌بازی‌هایی مثل وسایل پخت‌و‌پَز برای دختران و سلاح و وسایل شکار برای پسران می‌ساخت. با وجود همهٔ پیشرفت‌های فکری بشر همچنان از بازی‌های کودکانه انتظار می‌رود نقش زن و مرد انسان نخستین را برای کودک بسازند. شاید یکی از دلایل آن انتخاب آن از طرف بزرگ‌تر‌ها باشد. چرا که خریدن یک عروسک جدا از جنبه‌های عقلانی مثل درنظر گرفتن مسائل اقتصادی و… ممکن است انتخاب آن از‌‌ همان کودکِ پنهان شد‌ه‌یِ درون-مان ریشه داشته باشد که عروسکی را انتخاب می‌کنیم که شاید سی سال پیش خواهان آن بوده‌ایم و این‌گونه است که خود را بر کودکان تحمیل می‌کنیم. و کودکی که زندگی را با تجربه کردن می‌آموزد سردرگم جهان بزرگ‌تر‌ها و جهان ساده خودش است. عروسک‌ها اسباب‌بازی نیستند، اسبابِ زندگی‌اند. جسمی شبیه انسان نیستند. کودکان زمانی که عروسک را در دست می‌گیرند و سخن گفتن به جای آن و نقش دادن به آن را آغاز می‌کنند به عروسک حیات می‌بخشند. این گونه است که عروسک‌ها همراه انسان در همهٔ سنین می‌آیند. عروسک‌ وقتی پا به عرصهٔ نمایش می‌گذارد موجودی بی‌جان است که توسط بازیگر جان می‌گیرد.
حیات نمایش عروسکی شاید به عمر حیات انسان باشد. اولین انسان‌ها با دور آتش نشستن متوجه سایه‌ها شدند و نمایش سایه‌بازی-که یکی از انواع نمایش عروسکی است- را اجرا کردند. زمانی که یک عروسک می‌-تواند نقش هر کسی از هر طبقهٔ اجتماعی را بازی کند، بر انجام کارهای روزمره تأکید می‌کند و با مخاطب ارتباط می‌گیرد. ناگفته نماند شخصیت‌هایی که عروسک‌ها نقششان را به عهده دارند سطحی‌ست ولی واقعیت دارند. مثل بقال، نانوا، عروس، داماد، نوکر، پادشاه و… که در نمایش پررنگ می‌شود و زندگی عادی را پرشور‌تر نمایش می‌دهد. عروسک‌ها با حرکت خود روی صحنه باعث شگفت‌زدگی مخاطب می‌شوند. شگفت‌زدگیِ حاصل از این‌که موجودی بی‌جان زندگی ما را روایت می‌کند. با حرکات واقعی شبیه انسان و یا حرکاتی که انسان قادر به انجام آن نیست مثل پرواز کردن. همهٔ این شگفت‌زدگی زمانی حاصل می‌شود که عروسک خود یک بازیگر باشد. مانند انسان سخن بگوید و بتواند با او گفتگو کند. گفتگو با عروسک‌ها زمانی شکل می‌-گیرد که به آن‌ها مثل یک شیء که تظاهر به جاندار بودن می‌کند نگاه نکنیم. پس امروزه که رابطهٔ انسان با جهان مدام در حال تغییر است لازم است هم‌گام این تغییرات نگاه ما هم به عروسک تغییر کند و عروسک را موجودی جاندار بدانیم که حیاتش وابسته به حیات انسان است و نخواهیم بر عروسک تسلط داشته باشیم و ذهن خود را بر آن قالب کنیم تا عروسک‌ها با پیشرفت انسان و به فراخور موقعیت اجتماعی تغییر کنند. ولی تکراری بودن قصه‌ها و عدم تلفیق آگاهانهٔ آن با قصه‌های مدرن باعث از بین رفتن قابلیت‌های بالقوهٔ آن‌ها می‌شود و از گسترده شدن جهان نمایشی و به کار گرفتن شیوه‌های و قصه‌های نوین جلوگیری می‌کند. نیاز انسان به آئین هم‌چنان پابرجاست و این نیاز است که به زندگی انسان روح می‌بخشد و تا‌کنون ماندگار مانده. ولی مسئله اینجاست که چگونه نگاه‌مان را عوض کنیم تا عروسک‌ها خود تبدیل به بازیگر شوند؟! در نمایش عروسکی با همهٔ قابلیت‌هایی که عروسک و عوامل اجرایی دارند چرا هم‌چنان عروسک‌های نمایش ایرانی منفعل هستند و خود به بازیگر تبدیل نشده‌اند؟!