کاشان نیوز ــ علی خالوئی: اهمیت موضوع «خاک» باعث شد سازمان ملل سال ۲۰۱۵ را «سال جهانی خاک» و پنجم دسامبر را «روز جهانی خاک» نام‌گذاری کند.
خاک از آن‌جا مهم است که می‌تواند به طور مستقیم در تولید بیش از۹۰ درصد غذای انسان، نقش اول را بازی کند. و به نوعی بقای این سرآمد موجودات را به خود وابسته کرده‌است.
شاید دبیر کل «فائو» خوب توانسته نقش حیاتی خاک‌ها را روشن نماید: «خاک‌ها صدا ندارند، در موردشان نیز زیاد صحبت نمی‌شود. آن‌ها هم‌پیمانان خاموش تولید مواد غذایی هستند و این ما هستیم که باید اهمیت آن‌ها را نشان دهیم.»
ایشان در سخن‌رانی به‌مناسبت «سال جهانی خاک» زنگ خطری را برای جهان به‌صدا درآورد و اعلام نمود: «تاکنون یک‌سوم از خاک‌های جهان تخریب شده‌اند و چنان‌چه این روند ادامه یابد تا سال۲۰۵۰ سرانه جهانی زمین قابل کشت و زراعت، به یک‌چهارم میزان آن به نسبت سال۱۹۶۰ تقلیل خواهد یافت.»
آمار‌ها و اعداد و ارقام نشان می‌دهد که تخریب و فرسایش خاک در ایران، متاسفانه بالاست و حاصل‌خیزی آن نیز نسبتا ضعیف است و مناسب بهره‌برداری کشاورزی نیست و متاسفانه رشد روزافزون انواع کودهای شیمیائی، آلی و بیولوژیک تخریب این ثروت خدادادی را هدف قرارداده‌است.
این موضوع در تولیدات گیاهی خود را نشان می‌دهد، مثلا با استناد به آمار، عملکرد گندم در کشور زیر سه تن در هکتار است. این در حالی‌ست که مثلا در مصر ۸/۶ و فرانسه ۴/۷ تن در هکتار برآورد می‌شود.
«کربنات کلسیم» یا همان آهک مسئله مبتلابه، خاک‌های مناطق خشک و نیمه خشک ایران است. در خاک‌های ایران «کربنات کلسیم» به میزان ۴۰ تا ۶۰ درصد می‌رسد و این میزان بالاست. این مهم از آثار منفی و باعث جلوگیری از جذب فسفر و ریزمغذی‌ها توسط گیاهان است.
کار‌شناسان معتقدند که سرانه تخریب و فرسایش خاک ایران ۵۳-۵۷ تن در هکتار است. مدیریتهای ناصحیح آب‌یاری، هم منابع آبی و هم منابع خاکی را تخریب می‌نماید.
حالا جامعه ما مانده با ۶۰۰ دریاچه در معرض خشک‌شدن، حدود ۳۰۰ میلیاد مترمکعب آب‌های شور و تغییر کیفیت داده، افزایش روند تولید بیابان سالانه ۱/۵ میلیون هکتار، سهم سرانه جنگل‌مان به ۰/۲ هکتار هم نمیرسد. ۱۵ درصد از اراضی کشاورزیمان را بر اثر ماندابی‌شدن از دست داده‌ایم. ۸۰ درصد آب‌خوان کشورمان تراز منفی دارد. در بخش گیاهی ۱۷۲۸ گونه بومی در معرض انقراض و نابودی است، بیش از نیمی از ۱۵ هزار نقطه زیست بومی کشورمان در طول ۲۰ سال گذشته از سکنه خالی شده است. رقم تلفات خاک کشورمان به دو میلیارد تن در سال می‌رسد.
این در حالی‌ست که متاسفانه این ارقام و اعداد بیش از پیش در حال خرد و کوچک شدن است.
مسئله تجارت خاک با ارزش کشاورزی کشورمان به کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس دیگر بماند!!!
حال روز منابع زیست محیطی دشت کاشان نیز، دست‌کمی از منابع زیست‌محیطی کشور عزیزمان ندارد.
خاک بیش از ۹۰ درصد مراتع دشت کاشان دارای گرایش تخریب قهقرائی خاک و منفی است.
دشت کاشان دارای حدود ۴۶ درصد شدت تخریب شدید و ۵۴ درصد دارای شدت تخریب بسیار شدید و همچنین شدت تخریب آب‌خوان که باعث تخریب خاک نیز در نهایت می‌شود، است.
بر اثر خشک‌سالی‌های سال ۹۱-۹۲ با استناد به آمار مدیریت وقت جهاد شهرستان با کاهش ۴۴ درصد آب‌دهی قنات‌ها و چشمههای کاشان، بیش از ۶۳۰ هکتار باغات خشک شده و قریب ۲هزار هکتار باغات فاقد تولید محصول است. با این وصف کاهش تولید ۸۰ درصدی محصول نصیب بخش کشاورزی دشت کاشان گردیده است. همچنین در بخش زراعت قریب ۲۱۰۰ هکتار اراضی کشاورزی اصلا کشت نگردید.
حالا سئوال اساسی این‌جاست؛ به توجه به هزینه بالای منابع زیست‌محیطی خاک، آب و مراتع دشت کاشان در چند دهه گذشته که باعث فنای این منابع حیاتی گردیده است، آیا بهره‌برداران این بخش‌ها و جامعه به رفاه و توسعه نسبی رسیده‌اند؟
آیا تولید حدود ۹ تا ۱۸ کیلو علوفه، آن‌هم در یک هکتار، مرتع‌دار و دام‌دار ما را به رفاه و حدی از رضایت‌مندی مطلوب رسانیده؟ و یا آن‌که هم خاک از بین رفته و هم پوشش گیاهی، و در نهایت چوپان هم حال و روز بسیار نامطلوب‌تر از هر دو دارد؟
آیا بهره‌برداری بیش از ۱۳هزار لیتر از منابع آبی با قدمت چندین هزارساله منابع آبی زیرزمینی ما، کشاورزان خورده مالکی ما را به رفاه نسبی و رضایت‌مندی رساند؟
آیا رانت‌های زیست‌محیطی در این چندین دهه هیچ زمان به خود مسائل زیست‌محیطی برگشتی و کمکی نموده است؟
یادمان باشد! افق ۱۴۰۴ ایران، افقی پیش‌بینی نموده است که ایران کشوری است «توسعه‌یافته» با جای‌گاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه، با هویت اسلامی انقلابی الهام‌بخش در جهان اسلام و تعامل سازنده و موثر در روابط بین‌الملل باشد.
از آن‌جا که کشوری توسعه یافتهتر است که سهم تولیدات نرم‌افزاری ثانویه و خدماتی آن بیش از تولید مبتنی بر منابع پایه یا خام آن کشور باشد و امنیت غذائی و توسعههای مبتنی بر مسال زیست‌محیطی و حفظ منابع زیست محیطی از اصول اولیه نیل به این افق محسوب می‌شود، باید با هدف، پایداری سرزمین، با حفظ منابع و رعایت الگوهای توسعه پایدار (حفظ آب، خاک، جنگل و مرتع)، به پایداری سرزمینمان بیاندیشیم.
دیدگاه شما