اخبار , فرهنگ و هنر , گفتگو

کاشان نیوز- محبوبه قدیریان: سعید عطایی شاد، متولد سال ۱۳۴۱  کاشان است، وی فارغ‌التحصیل الکترونیک دانشگاه شیراز وارتباطات اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی بوده و سابقه ۵ سال حضور در دفاع مقدس را دارد و در سمت‌های متعددی از جمله معاون فرهنگی شهرداری منطقه ۴تهران و مدیر فرهنگسرای اشراق، اولین مدیرعامل و موسس سازمان رفاهی تفریحی و معاون اداری مالی شهرداری کاشان، قائم مقام شهرداری شاهین شهر،معاون فرهنگی و ارتباطات اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان، شهردار اسبق نوش آباد و اولین شهردار مشکات.

عطایی شاد، یکی از فعالان عرصه فرهنگی و اجتماعی کاشان است و اخیراً نیز به عنوان مشاور رئیس اداره میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری کاشان انتخاب شده است.

شرایط پیش گفته وی را در قامت یک صاحب نظر در زمینه مسائل و موضوعات فرهنگی کاشان نشان می دهد که بر همین اساس فرصتی دست داد تا به گفتگو در خصوص گوشه‌ای از مشکلات و مسائل کاشان بپردازیم.

شما اولویت‌های فرهنگی کاشان را در حال حاضر چه می‌بینید؟
موضوعات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و به‌ویژه سیاسی آن‌چنان درهم‌تنیده شده است که بدون در نظر گرفتن آن‌ها نمی‌توانیم صرفاً اولویت‌های فرهنگ را مشخص کنیم؛ اما فارغ از آن در بخش نرم‌افزاری اولویت مهم توجه به فرهنگ عمومی و فرهنگ شهرنشینی است؛ ما به‌شدت باید در حوزه محیط‌زیست، فرهنگ ترافیک، آشنایی مردم با تکالیف و حقوق، رعایت حقوق فردی و اجتماعی مردم فرهنگ‌سازی کنیم. در بخش سخت‌افزاری هم انتظار این است که کاشان بعد از سال‌ها یک کتابخانه مرکزی قابل و همچنین یک مجموعه بزرگ فرهنگی هنری داشته باشد.
نکته مهم دیگر که امیدوارم مسئولین شهر درباره آن فکر و برنامه‌ریزی کرده باشند این است که کاشان کم‌کم تبدیل به شهر مهاجرپذیر می‌شود و در بعضی محلات جمعیت مهاجر در حال غلبه است. این موضوع برای کاشان می‌تواند هم فرصت باشد و هم تهدید. بستگی دارد که چطور برنامه‌ریزی کنیم. همزیستی فرهنگ‌های مختلف خود نیاز به آموزش و فرهنگ‌سازی دارد.

کاشان چه ظرفیت‌ها و پتانسیل‌هایی دارد که باید موردتوجه ویژه مسئولین قرار گیرد؟
باید به این نکته توجه داشته باشیم که وقتی می‌گوییم منطقه فرهنگی کاشان، نراق، نطنز، اردستان، نائین و… هم در قلمرو فرهنگی کاشان تعریف می‌شوند. سابقه کهن فرهنگی و تاریخی به‌عنوان پشتوانه فرهنگی امروز مردم، وجود دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه متعدد و تعداد زیادی دانشجو، وجود و حضور هنرمندان خوب، باسابقه و مطرح در اکثر رشته‌ها، وجود تشکل‌ها، سمن‌ها و هیئات مذهبی، وجود خیرین زبانزد در کشور، وجود آثار فرهنگی تاریخی و جاذبه‌های گردشگری از پتانسیل‌هایی هستند که شهر در اختیار مسئولین و مردم گذاشته است و هرکسی می‌تواند شایستگی و توانمندی خود را در این مجموعه‌ها به منصه ظهور بگذارد و باید با برنامه‌ریزی از آن‌ها استفاده کرد.

در حال حاضر چقدر از این ظرفیت‌ها به‌خوبی استفاده می‌شود و چه موانع و مشکلاتی در استفاده از آن‌ها وجود دارد؟
من خوبی‌ها و ظرفیت‌ها را ذکر کردم؛ اما جلوی راه ما قطعاً مشکلاتی وجود دارد. یکی از جدی‌ترین مشکلات ما به عدم همگرایی ما برمی‌گردد. ما کاشانی‌ها آدم‌های همگرایی نیستیم و این عدم همگرایی موجب فرصت سوزی می‌شود. فرصت‌ها هم اندک و هم فراری هستند و ما آن‌ها را غنیمت نمی‌دانیم. اخیراً در همایشی درباره فرصت‌های سرمایه‌گذاری در دوران پساتحریم شرکت کردیم. آنجا متأثر شدم که اصفهان همه کارها و پروژه‌های خود را تعریف و آماده کرده است تا هر سرمایه‌گذاری مراجعه کرد در اختیار او بگذارد و ما این فرصت راداریم به‌راحتی از دست می‌دهیم.
مشکل دیگر ما این است که کمتر دنبال شایسته‌سالاری هستیم. با همه احترامی که برای مسئولین و زحمتکشان شهر قائلم، یا شایسته‌های ما خودشان رغبتی به حضور مؤثرتر ندارند یا فضا را این‌گونه نمی‌بینند. بایستی در این زمینه فکری کرد. شهر نیاز دارد به اینکه به‌گونه‌ای از افراد شایسته و خوبی که دارد استفاده کند.

آیا سند چشم‌انداز و برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدتی در حوزه فرهنگ در سازمان‌های مختلف وجود دارد؟
اساساً ما خیلی دنبال برنامه نیستیم و برنامه را چندان دوست نداریم. اتفاقی چند سال پیش رقم‌زده شد و چشم‌اندازی نوشته شد برای شهر که به نظرم می‌رسد که اکنون مثل سایر اسنادی است که کتابخانه‌ای است و کاربردی نیست. دستگاه‌ها باید طبیعتاً برنامه‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدتی داشته باشند که من از وجود آن مطلع نیستم یا اثری از آن نمی‌بینم. انتظار از شورای شهر و همچنین سایر دستگاه‌های فرهنگی همچون ارشاد، میراث فرهنگی، سازمان تبلیغات اسلامی و آموزش‌وپرورش وجود دارد که به‌ویژه قدم‌های جدی را در این حوزه برداشته باشند.

فعالیت نهادهای مختلف را در کاشان در حوزه فرهنگی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
خاستگاه همه فعالیت‌های فرهنگی و رشد جامعه ما به نهاد خانواده و آموزش‌وپرورش برمی‌گردد. نهاد خانواده ما متأثر از شرایط اقتصادی و سیاسی در این سال‌ها چندان موفق نبوده است که به رشد فرهنگی و اخلاقی جامعه کمک شایسته‌ای کند. آموزش‌وپرورش نیز که یکی از ارکان این فرهنگ‌سازی است چنان غرق در آموزش است که واقعاً فرصتی را برای بچه‌ها باقی نمی‌گذارد که بالنده شوند. تمام هم‌وغم مدرسه درس است. من منکر زحمات اولیای مدارس نیستم، اما اگر می‌بینید که فلان دانش‌آموز در ادبیات یا هنرهای نمایشی یا ورزش رتبه‌ای آورده است، به خلاقیت و پشتکار خود دانش‌آموز و احتمالاً معدود معلمانی که از سر دلسوزی دارند فعالیت‌های دیگری انجام می‌دهند برمی‌گردد. وگرنه روال کار آموزش‌وپرورش ما این‌گونه نیست.
یک‌کلام بگویم که ما نیازمند فهم فرهنگی هستیم. در این سال‌ها فضای فرهنگی ما فضای امنیتی بوده است و قطعاً در این فضا انتظاری برای رشد و بالندگی نباید داشت. رشد فرهنگی نیازمند فضای باز و آزاد است. عمده متولیان ما در ین بخش‌ها نگاه فرهنگی نداشته‌اند؛ هرچند که مراکز فرهنگی شهر را قبضه کرده بودند. تا نگاه فرهنگی نباشد شما به فرهنگ و هنر به‌صورت ابزاری نگاه خواهید کرد و این به معنی شروع اضمحلال این حوزه است. ما در آن سال‌ها فرصت‌های بسیار خوبی را از دست دادیم. امیدوارم با شروع فصل نوی در شرایط سیاسی و فرهنگی کشور شاهد موفقیت‌هایی باشیم؛ اما ناچارم عرض کنم که تمام این تلاش‌ها هم اگر درست انجام شود تازه ما را به نقطه صفر خواهد رساند. باید سکان فرهنگ و شهر را به آدم‌های اهل آن سپرد و در غیر اینصورت من خوش‌بین نیستم.

به‌طور مشخص اکنون وضعیت را در نهادهای مختلف کاشان چگونه می‌بینید؟
در بخش‌هایی ازجمله اداره فرهنگ و ارشاد، دانشگاه و آموزش پرورش خیلی بهتر شده است؛ اما در سایر دستگاه‌ها ازجمله در حوزه فرهنگی شهرداری همچنان در بر همان پاشنه می‌چرخد.

با توجه به فرصت ویژه‌ای که دوران پسابرجام برای کشور ما و شهر ما فراهم آورده است، در حوزه گردشگری وضعیت را چگونه می‌بینید؟ برای استفاده از این فرصت چه باید کرد؟
شاید بهترین کار در این بخش این باشد که بخش خصوصی را بیشتر فعال کنیم. امروز در حوزه گردشگری چند تشکل خوب داریم که فعالیت می‌کنند. امکانات زیرساختی ما روزبه‌روز بیشتر می‌شود؛ اما هرچند بخش خصوصی در بخش سرمایه‌گذاری در این سال‌های اخیر تقریباً خوب واردشده است، اما کفایت نمی‌کند؛ و این وضعیت پاسخگوی اتفاقاتی که در دوره پسابرجام قرار است حادث شود نیست. میراث فرهنگی وظیفه بزرگی را بر عهده دارد و همچنین شهرداری، آموزش‌وپرورش، صنوف و بازاریان، حمل‌ونقل شهر و حتی پلیس نیازمند این هستند که خودشان را برای این دوره که پشت درهای کشور مهمانان زیادی آماده حضور و آشنایی بافرهنگ ایران هستند آماده کنند. من الان این آمادگی را به‌طور کامل در شهر نمی‌بینم و باید تقویت شود. دستگاه‌های حاکمیتی باید بجنبند وگرنه آن‌هم فرصتی خواهد بود که از دست ما خواهد رفت. به‌طور مشخص نماینده دولت فرماندار و دستگاه‌های وابسته باید طرح‌هایی را آماده کرده باشند. بسته‌های سرمایه‌گذاری را باید آماده کرده باشند تا از فرصتی که با تلاش دولت تدبیر و امید و استقامت مردم به‌دست‌آمده است کاشان فراخور نام و ظرفیت‌های خود بتواند استفاده کند. امیدوارم که این اتفاق بیفتد؛ هرچند شرایط را در این زمینه خیلی خوب نمی‌بینم.

یکی از مشکلاتی که در حوزه فرهنگ و هنر وجود داشته است بحث اقتصادی بوده است. برای بهبود وضعیت اقتصاد هنر در کاشان چه باید کرد؟
ذکر کردم که شهر به لحاظ زیرساختی کسری‌هایی دارد. یک مجموعه فرهنگی که امکانات کارگاهی و سالن‌هایی برای تمرین و عرضه داشته باشد، بخشی از مشکلات ما در این زمینه را کاهش خواهد داد. ولی موضوع اقتصاد فرهنگ نیازمند فرهنگ‌سازی در دو حوزه است: در بخش مخاطب و مجری. ما باید به‌عنوان نیاز فرهنگی به آحاد مردم و خانواده‌ها بفهمانیم که باید برای فرهنگ هم در سبد هزینه خانواده خود سهمی قائل شوند و آن‌هم را به این راحتی از این سبد بیرون نگذارند. این خود نیازمند فرهنگ‌سازی است.
هنرمندان هم باید به اقتصاد خود فکر کنند و بیش  و پیش از هر چیز بایستی دستشان را به‌زانوی خود بگیرند و صندوق‌های رفاه و تشکل‌های صنفی خوب ایجاد کنند و در دل آن تشکل‌های صنفی به مسائل مادی خود بپردازند. بتوانند مبالغی را جمع کنند و به کاری بزنند تا آینده خود و خانواده خود را تأمین کنند. منتظر کسی بودن یعنی تن دادن به سلایق آن‌ها، یعنی هنر و فرهنگ را به پای مطامع بعضی‌ها ذبح کردن.

در کنار مسئولیتی که خود هنرمندان بر عهده دارند، وظایف دستگاه‌های حاکمیتی دراین‌باره چیست؟
انتظار داریم که زیرساخت‌های فرهنگی هنری را فراهم کند. بیمه هنرمندان را جدی پیگیری کند. حمایت معنوی از اجرای کارهای هنرمندان داشته باشند. باید دستگاه‌های اجرایی آماده شوند و به هنرمندان سخت‌گیری نکنند. مجموعه‌های اندکی را که وجود دارد باکمال میل در اختیار هنرمندان قرار دهند. فضاهایی در ادارات، مساجد، حسینیه‌ها هست که می‌شود در طول سال در اختیار گروه‌های فرهنگی هنری قرار بگیرد. منتها یک مقدار خست به خرج می‌دهیم که شایسته نیست.

اکنون وضعیت رسانه‌ها را در کاشان چطور ارزیابی می‌کنید؟
در این سال‌های اخیر ما در حوزه خبرنگاری و پایگاه‌های خبری رشد خیلی خوبی حداقل ازنظر کمی داشتیم. الحمدالله که هرروز به جمع خبرنگاران آموزش‌دیده رسمی که قلم‌های خوبی دارند و دوره‌های تخصصی یا دانشگاهی دیده‌اند افزوده می‌شود؛ اما با فضای آزاد خبری و جسارت خبرنگاری و گزارشگری فاصله‌داریم. به نظرم کاشان ظرفیت روزنامه داشتن دارد و منابع انسانی آن را هم در اختیار دارد؛ اما مثل سایر کارها که محتاطانه وارد می‌شویم در این زمینه هم احتیاط به خرج می‌دهیم. مجموعاً رسانه‌ها در کاشان روبه‌جلو هستند.

یکی از مسائلی که در حوزه رسانه در کاشان وجود دارد این است که ما هنوز یک تشکل صنفی نداریم و مشکلاتی بر سر راه ایجاد آن وجود داشته است. نظر شما دراین‌باره چیست؟
ایجاد کنید. ببینید، ما بایستی تمرین کنیم که کنار هم بنشینیم و همدیگر را تحمل‌کنیم. رقابت سالم، مفاهمه و گفت‌وگو از نیازهای جامعه ماست. آستانه تحمل را باید بالا ببریم تا بتوانیم ساختاری را ایجاد کنیم که در آن به منافع مشترک فکر کنیم. متأسفانه ما به اختلاف‌نظرها بیشتر توجه داریم تا نقاط اشتراک. رسانه‌های کاشان اگر تشکل جدی تأثیرگذار داشته باشند کسی نمی‌تواند هر کاری خواست بکند؛ اما اگر الآن حساب باز نمی‌کنند، چون رسانه‌ها در جایگاه خود قرار نگرفته‌اند. برای این خاطر هم شده باید رسانه‌ها کنار هم بنشینند و خود را به رخ بکشند تا بقیه از این تفرقه و ناهماهنگی فرصت پیدا نکنند که از پاسخگویی طفره بروند.

یکی از مشکلات اصلی ما در حوزه فرهنگ پایین بودن شدید سطح مطالعه مردم است. به‌طوری‌که سرانه مطالعه در ایران زیر پنج دقیقه است، درحالی‌که در کشورهای پیشرفته این  عدد به چهار ساعت می‌رسد. برای ترویج کتاب‌خوانی در میان مردم چه باید کرد؟
ما احساس نیاز باید بکنیم. باید بدانیم که با یک کتاب چندین سال تجربه یک نویسنده خوب به قیمت دو هزار تومان در اختیار من قرار می‌گیرد و من در دو روز همه آن را فرامی‌گیرم. معیارها و ارزش‌های جامعه ما عوض‌شده است و انسان‌ها نیاز به کتاب‌خوانی را حس نمی‌کنند و کتاب‌خوان نمی‌شوند.  باید ارزش‌های کاذب با ارزش‌های واقعی جایگزین شود و به‌جای ظواهر و پز ساختگی به‌عنوان‌مثال خود علم و دانش ارزش باشد. باید به این مسئله به‌عنوان یک معضل در حوزه فرهنگ عمومی نگاه کنیم. نظام ارزش‌گذاری در کشور باید بازنگری شود؛ و فرهنگ‌سازی به‌ویژه در آموزش‌وپرورش صورت بگیرد.

با تشکر فراوان از فرصتی که در اختیار ما قراردادید.