فصل پاییز از نگاه علم نجوم دارای یک اعتدال نسبی به دلیل یکسان شدن طول روز و شب دارد. فصل پاییز بین دو انقلاب زمانی واقع‌شده است: بعد از انقلاب تابستانی و قبل از انقلاب زمستانی.
کاشان نیوز- دکتر سید محمد مواظب: فصل پاییز از نگاه علم نجوم دارای یک اعتدال نسبی به دلیل یکسان شدن طول روز و شب دارد. فصل پاییز بین دو انقلاب زمانی واقع‌شده است: بعد از انقلاب تابستانی و قبل از انقلاب زمستانی.
طب سنتی ایران فصل پاییز را دارای مزاج سرد و خشک می‌داند به دلیل اینکه مقدمه سرمای زمستان را در این فصل پیش رو داریم و خشکی فصل تابستان نیز در این فصل همچنان وجود دارد.
رمز حفظ‌الصحه در طول فصل‌های سال ابتدا شناخت مزاج خود (که در مقاله‌های پیشین به آن اشاره کردیم) و دانستن مزاج فصل است تا بتوانیم میزان کمی و کیفی تدابیر مختلف را با آن تطبیق دهیم.
الف: تدبیر اکل و شرب (تغذیه)
ردیف مزاج مزاج فصل مزاج اغذیه مورداستفاده همراه با برخی مثال
1 گرم و خشک
صفراوی مزاج سرد و خشک گرم و تر: کره، ماست چکیده، شیر محلی تازه گاو و شیر گوسفند
صیفی‌جات: خیارچنبر، زردک
میوه‌ها: انجير تازه و خشک،، خرما، سيب شیرین، موز، مویز، بالنگ، اقسام توت و کشمش
ریشه‌ها: انواع ترب، زردک، سیب‌زمینی ترش، شلغم و هویج
سبزی‌ها: شبدر، تربچه و ترب
حبوبات: گندم و اقسام لوبیا
گوشت‌ها: جگرسیاه و سفید، پاچه، گوشت گوسفند (بره)، بوقلمون، مرغ محلی، میگو، زبان و چشم
مغزهای گیاهی: بادام درختی شیرین، بادام‌زمینی، تخم طالبی، تخم خربزه و کنجد
متفرقه: شیره انگور، روغن کنجد، روغن گاو، دنبه، روغن بادام تلخ، ارده، سمنو و خاکشیر
2 گرم و تر سرد و خشک سرد و خشک
لبنیات: کشک و قراقروت
میوه‌ها: شاه‌توت، تمشک، آلبالو، ازگیل، انار ترش، بالنگ، تمر هندی، زالزالک، زرشک، زغال‌اخته، سنجد، غوره، کنار، گریپ‌فروت، لیموعمانی، نارنج، به ترش، لیموترش و سیب ترش
سبزی‌ها: ترشک، ریواس و گشنیز
حبوبات: ارزن، باقلا خشک، برنج (آبکش)، جو، ذرت، عدس و ماش
گوشت‌ها: بز، قلوه، سیرابی و شیردان
مغزهای گیاهی: بلوط خوراکی و شاهدانه
ادویه‌ها: سماق، نشاسته و قهوه
متفرقه: شکر فراورده شده صنعتی، سرکه و آب‌غوره
3 سرد و تر سرد و خشک گرم و خشک
لبنیات: پنیر کهنه
صیفی‌جات: بادنجان و فلفل سبز
میوه‌ها: انبه، به، زیتون و نارگیل
ریشه‌ها: چغندر، پیاز، سیر، کلم‌قمری و موسیر
سبزی‌ها: برگ چغندر، پونه، نعناع، پیازچه، ترخون، مرزه، تره تیزک (شاهی)، جعفری، رازیانه، ریحان، شاه‌تره، شنبلیله، شوید، کرفس، اقسام کلم بستانی، گزنه، مارچوبه، تره و تره‌فرنگی
حبوبات: جوی دوسر (چاودار)، لپه، نخود و برنج کته‌ای
گوشت‌ها: آهو، اردک، گاو (هرچه سن گاو بالاتر باشد، سردی آن بیشتر می‌شود و در گروه سرد و خشک جای می‌گیرد)، بلدرچین، گنجشک، شترمرغ، شتر، کبوتر، خروس، کباب و دل
مغزهای گیاهی: بادام‌هندی، بادام درختی تلخ، بادام‌کوهی، پسته کوهی، پسته، تخم آفتابگردان، چلغوز، فندق و گردو
ادویه‌ها: آویشن، اسپند، چای سبز و سیاه، خردل، دارچین، انیسون، زردچوبه، زعفران، زنجبیل، زنیان، زیره، سیاه‌دانه، فلفل، کاکائو، گلپر، وانیل، هل و نمک
متفرقه: روغن‌زیتون، شیره خرما، عسل، شکر سرخ یا سفید و عرق بهارنارنج
4 سرد و خشک سرد و خشک گرم و تر
لبنیات: کره، ماست چکیده، شیر محلی تازه گاو و شیر گوسفند
صیفی‌جات: هویج، خیارچنبر، گرمک
میوه‌ها: انجير تازه و خشک، انگور، خرما، سيب شیرین، قیسی، گیلاس، گلابی، موز، مویز، بالنگو، اقسام توت و کشمش
ریشه‌ها: انواع ترب، زردک، سیب‌زمینی ترش، شلغم و هویج
سبزی‌ها: شبدر، تربچه و ترب
حبوبات: گندم و اقسام لوبیا
گوشت‌ها: جگرسیاه و سفید، پاچه، گوشت گوسفند (بره)، بوقلمون، مرغ محلی، زبان و چشم
مغزهای گیاهی: بادام درختی شیرین، بادام‌زمینی، تخم طالبی، تخم خربزه, پسته, فندق
متفرقه: شیره انگور، روغن کنجد، روغن گاو، دنبه، روغن بادام تلخ، ارده، سمنو و خاکشیر
ب: تدبیر اعراض نفسانیه
فصل پاییز به دلیل خشکی و سردی, فصل اختلال در سیستم عصبی مغز (سرد و تر) می‌باشد و غالب استرس‌ها، وسواس‌ها، زودرنجی‌ها و…در این فصل ایجاد یا رشد می‌نماید. ازاین‌رو به بررسی مزاج‌های 4 گانه در نوع تأثیرپذیری همراه با برخی توصیه‌های خاص می‌نماییم.
ردیف مزاج استعداد تأثیرپذیری اختلالات عصبی-روانی توصیه‌ها
1 گرم و خشک به دلیل خشکی در حد متوسط استحمام و شنا / کوه‌نوردی / پرهیز از مواد غذایی کارخانه‌ایی/ رفت‌وآمد با دوستان صمیمی
2 گرم و تر در حد بسیار ضعیف –
3 سرد و تر به دلیل سردی در حد متوسط عسل و زنجبیل / ورزش / پرهیز از لبنیات/استفاده از سبزی‌ها
4 سرد و خشک در حد بسیار زیاد ورزش گروهی/گلاب و زعفران/دم‌نوش نعناع فلفلی/خواب مناسب و کافی/ مسافرت به مناطق دریایی
ج: خواب‌وبیداری
حفظ تعادل خواب‌وبیداری در این فصل از اهمیت زیادی برخوردار است. چراکه از یک‌سو کم‌کم شب‌ها بلندتر و روزها کوتاه‌تر می‌گردد و از یک‌سو با سردی غالب بر هوا میل به خواب و برنامه‌ریزی نسبت به آن کاسته و سخت می‌گردد.
مزاج خواب در طب سنتی سرد و تر می‌باشد. از طرفی هم سردی و خشکی مزاج فصل پاییز برای مزاج‌های 4 گانه شرایط خاصی را به وجود می‌آورد که تدابیر آن در ذیل آمده است.
ردیف مزاج ساعات خواب در پاییز مهم‌ترین توصیه‌ها
1 گرم و خشک بین 6 الی 8 ساعت خواب به‌اندازه و کافی
2 گرم و تر بین 8 الی 10 ساعت خواب در روز ممنوع
3 سرد و تر نباید بیشتر از 6 ساعت باشد خواب بلافاصله بعد از غذا ممنوع
4 سرد و خشک نباید بیشتر از 8 ساعت باشد خواب فقط در شب
د: تدبیر ورزش
با توجه به سردی و خشکی پاییز، تحرک و ورزش که همراه با پویایی و نشاط است می‌تواند تأثیر بسزایی هم در سلامت جسم و کارکرد مناسب مغز و قلب و کبد ایفا نماید و از سوی دیگر در ایجاد آرامش و شادابی فرد نقش مهمی دارد.
ردیف مزاج ورزش‌های توصیه‌شده
1 گرم و خشک شنا
2 گرم و تر والیبال
3 سرد و تر پیاده‌روی- تنیس
4 سرد و خشک دوچرخه‌سواری – اسب‌دوانی
دیدگاه شما