کاشان نیوز-محبوبه قدیریان: فرهنگ، آب و هوایی است که ما از ابتدا تا انتهای عمر در آن زیست می‌کنیم و ترویج کتاب‌خوانی به‌عنوان اساس فرهنگ اهمیت بسیار زیادی دارد. هنگامی‌که والدین، آموزش‌وپرورش، اداره فرهنگ و ارشاد، کتابخانه‌ها و سایر نهادها و کانون‌های مسئول در امر فرهنگ خشت اول تربیت فرزندان جامعه را از طریق خواندن کتاب‌های خوب درست بگذارند شخصیت آن‌ها تا انتها درست و راست شکل خواهد گرفت. در کشورهای مختلف دنیا از بدو تولد و حتی پیش از تولد به این مسئله اهمیت می‌دهند و در کشوری مانند سوئد قصه‌گویی پدر و مادر یک وظیفه است و در برخی از ایالت‌ها در صورت عدم انجام این وظیفه کودک حق دارد که تماس بگیرد و به مراجع ذی‌ربط اطلاع بدهد.
پس برای داشتن جامعه‌ای بهتر و شهروندانی مهربان‌تر، آگاه‌تر و مسئول‌تر، کودکان و نوجوانان ما نیازمند و تشنه کتاب هستند و به‌اندازه کتاب، نیازمند قرار گرفتن در مسیر انسان‌های مشفق و دانایی هستند که آن‌ها را با کتاب آشنا کند و آن‌ها را از ارزش و اهمیت کتاب آگاه سازند. وجود چنین انسان‌هایی در مسیر کودکان بسیار مهم و حتی شاید بتوان گفت سرنوشت‌ساز است. در کاشان یکی از این افراد سرکار خانم سونا فتحعلی زاده است که دغدغه‌ها و فعالیت‌های ایشان می‌تواند الگویی برای دیگر افرادی باشد که مسئله فرهنگ و کتاب برای کودکان برایشان اهمیت دارد. برای آشنایی با فعالیت‌ها و دغدغه‌ها و نقطه نظراتشان با ایشان به گفتگو نشسته‌ام که در ادامه می‌خوانید:
خانم فتحعلی زاده عزیز؛ ازاینجا شروع کنیم که چطور شد که وارد عرصه ترویج کتاب‌خوانی برای کودکان شدید؟
من حدود بیست سال سابقه کار کودک دارم که با تأسیس موسسه NGO «یاس و آفتاب مهربون» و انجام کلیه فعالیت‌های فرهنگی خدماتی حوزه کودک ازجمله خانه بازی کارم را شروع کردم. در این فاصله درزمینهٔ‌های مختلف کودک کار کردیم. یکی از بخش‌هایی که انجام دادیم کار کتاب‌خوانی بود به شیوه‌های مختلف قصه‌گویی، بلند خوانی، روان‌خوانی، لحن، صوت، فن بیان و قسمت‌های مختلفی که به نحوی مربوط به کتاب و کتاب‌خوانی می‌شود.
تاکنون در حوزه کتاب‌خوانی چه فعالیت‌هایی انجام دادید؟
کارهای مختلفی انجام شد که نهایتاً به تأسیس یک باشگاه کتاب‌خوانی رسیدیم. باشگاه کتاب‌خوانی مهر را تقریباً دو سال پیش در فرهنگسرای مهر با محوریت کتابخانه این فرهنگسرا برگزار کردیم که بچه‌ها عضو باشگاه هستند که ظرفیت نامحدودی دارد و فعالیت‌های مختلفی دارد مثل آموزش برنامه‌ریزی، معرفی کتاب‌های مختلف، نقد و بررسی کتاب و غیره؛ که افراد علاقه‌مند به حضور در این باشگاه می‌توانند به فرهنگسرای مهر مراجعه کنند.
ما در راستای فعالیت‌های باشگاه کتاب‌خوانی غیر از موسسه NGO یاس و آفتاب مهربون که کلیه خدمات فرهنگی حوزه کودک را دارد حدود یک سال هست که زیر نظر اداره فرهنگ و ارشاد کاشان موسسه فرهنگی هنری «هم اندیشان شایسته سیلک» را تأسیس کردیم که در فرهنگسراها بیشتر فعالیت می‌کنیم؛ یعنی ما در دو موسسه فرهنگی که کارشان کلیه فعالیت‌های فرهنگی خدماتی حوزه کودک است فعالیت می‌کنیم.
ما جشنواره، نمایشگاه، سمینار، همایش، کارهای آموزشی و هر چیزی که محوریت کودک داشته باشد انجام می‌دهیم که یک بعد خیلی پررنگ آن فعالیت‌های قصه‌گویی هست که در همین راستا جشنواره قصه‌گویی شهر گل و گلاب را هم برگزار کردیم. فعالیت‌های قصه‌گویی به این صورت هست که ما یک گروه هنری داریم به نام صبای دلارام که کتاب‌ها و نمایشنامه‌هایی که برترین‌های حوزه کودک هستند مثل کلاغ خنزر پنزری یا ماهی قرمز کوچولو را به‌صورت شاد و موزیکال به‌عنوان جشن اول یا آخر سال و مراسمی که در مدارس هست برای بچه‌ها برگزار می‌کنیم. تفاوت آن با گروه‌های دیگر این است که علاوه بر موزیکال و شاد بودن، برنامه یک ابتدا و انتهایی دارد که مشخص است که روی این داستان کار شده و برحسب یک نمایشنامه است و کلی نکته‌های آموزشی به‌صورت غیرمستقیم برای بچه‌ها دارد. سینمای کودک نیز بخشی دیگر از فعالیت‌های ماست که وارد هفته دهم شده و برای اولین بار بچه‌ها از سینمای اختصاصی خودشان در فرهنگسرای مهر استفاده می‌کنند.
ما در دوران کرونا فعالیت‌های مجازی کتاب‌خوانی هم داشتیم. همچنین یک کارگاه برنامه‌ریزی داریم. بچه‌ها با برنامه نوشتن مشکل دارند و نمی‌دانند که زمان‌بندی برنامه چطور هست. برنامه‌ریزی کودک حتماً زمان استراحت، کار و … دارد. ما حتی به بچه‌هایی که خواندن و نوشتن بلد نبودند با تصویر برنامه‌ریزی را یاد دادیم.
نظر شما درباره نقش فرهنگسراها در ترویج کتاب‌خوانی در شهر چیست؟
از اسم فرهنگسرا مشخص است که آمیخته با فرهنگ است و فرهنگ هم اساس و شالوده‌اش مبحث کتاب و کتاب‌خوانی است. در این مدت فرهنگسراهای سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری کاشان فعالیت‌های متعدد فرهنگی هنری در زمینه‌های مختلف داشته‌اند. همین‌طور در بحث کتاب‌خوانی خیلی کار کردند مثل جشنواره قصه‌گویی در فرهنگسرای فیض یا باشگاه کتاب‌خوانی مهر. ولی هرچقدر هم به کتاب‌خوانی پرداخته شود بازهم کم است.
آیا ما در کاشان خیرین کتاب هم داریم؟
اصلاً کسی که در حوزه کتاب کار می‌کند خودبه‌خود خیّر است. این زمینه درآمدی ندارد ولی بازهم در حوزه کتاب کار می‌کنند. ما خیرین فرهنگی داریم که بابت مراسم فرهنگی به آن‌ها زنگ می‌زنیم و آن‌ها هم هزینه می‌کنند؛ اما در بحث کتاب فعالیت‌های شاخصی که روی آن‌ها مانور بدهند و سرمایه‌گذاری کنند نداشتیم.
نظرتان درباره نقش کانون‌های مختلف در ترویج کتاب‌خوانی چیست؟
کتابخانه‌ها، کانون مساجد و … هرچقدر هم درزمینهٔ کتاب‌خوانی کار کنند بازهم جای کار دارند. ضعف بعضی مبحث‌ها با توجه به دوره کرونا احساس شد و این مباحث خیلی جای کار دارند. مثل روخوانی و روان‌خوانی بچه‌های کلاس اول. بچه هم‌زمان با نگاه به متن باید لحن را درک کند. جمله خبری یا جمله پرسشی هم‌زمان با نگاه به متن باید در ذهنش ساخته‌وپرداخته شود. در این حوزه‌ها هیچ کاری هنوز انجام نشده است؛ اما ضربه‌ای که می‌خوریم این است که باید در مبحث کتاب‌خوانی بودجه جداگانه‌ای از طرف ارشاد وجود داشته باشد. علاوه بر این باید در بحث اسپانسر مدیریت خوبی انجام شود.
نظرتان درباره نقش کانون‌های مساجد درزمینهٔ ترویج کتاب‌خوانی چیست؟ آیا نقش خود را به‌خوبی ایفا می‌کنند؟
نه. ضعیف عمل می‌کنند. در آن‌ها فعالیت‌های کتاب‌خوانی خیلی پررنگ نیست و خیلی دیده نمی‌شود؛ یعنی محوریت جامع ندارد. جسته‌گریخته فعالیت می‌کنند و چون کوچک و مقطعی است و تمام می‌شود خیلی به چشم نمی‌آید. البته این یک مسئله کلی است که مساجد هم یک نمونه آن محسوب می‌شود. ترجیح می‌دهند در بعدهای دیگری کار کنند که بیشتر به چشم می‌آید؛ اما اگر هر جشنواره‌ای که برگزار می‌شود یک قسمت کتاب‌خوانی داشته باشد این جشنواره‌ها باعث می‌شود فعالیت‌های کتاب‌خوانی نهادینه شود و به دغدغه همگانی تبدیل شود و مثل حالت کمربند ایمنی را پیدا کند.
دغدغه‌های دیگر شما در حوزه کتاب و قصه‌گویی چیست؟
یکی از چیزهایی که دوست دارم روی آن کار بشود حوزه مادران باردار است؛ که چند بار هم طرح آن را پیشنهاد دادم. مادری که باردار می‌شود همان‌طور که به شبکه بهداشت بابت سلامت جنین خود مراجعه می‌کند باید ماه‌به‌ماه به این مادر آموزش داده شود که از زمانی که بچه شما به بغلت آمد چه‌کارهایی باید برای آن بچه انجام بدهی. مثلاً برای دقت و تمرکز او چه‌کار باید بکنی. این حوزه مادران باردار واقعاً امری هست که خیلی مهم‌تر از خرید سیسمونی و لوازم اتاق بچه است. ما حدود صد و ده بازی برای بچه‌های نوزاد تا یک سال داریم. یک مادر این را نمی‌داند. مادر باید بداند که از زمانی که احساس باردار بودن می‌کند وظیفه فرهنگی او در قبال بچه‌اش شروع می‌شود. مشکل خیلی از مادرها این هست که من باید پا به‌پای بچه کلاس ششم دبستانم درس بخوانم. به خاطر این هست که وقتی بچه داخل شکم مادر بود و یا بچه نوزاد تا یک سال بوده، زمان برای بچه نگذاشتی. اگر این زمان و توجه را بگذاری از کلاس دوم بچه هیچ کاری با شما ندارد و خودش باید کار خودش را انجام بدهد.
برای کسانی که می‌خواهند در این حوزه کار کنند چه صحبتی دارید؟
فعالیت‌های کتاب‌خوانی و قصه‌خوانی علیرغم اینکه شاید ساده به نظر برسد مهارت خیلی زیادی می‌خواهد. در جمع بچه‌ها که قرار می‌گیرید برای اینکه بتوانند دقت داشته باشند و شما را بپذیرند و به حرف‌های شما گوش بدهند مهارت‌های خیلی خاصی را می‌خواهد. به همین خاطر کسانی که می‌خواهند وارد این حوزه شوند باید دانش آن را داشته باشند و آموزش ببینند و بعد وارد این حوزه شوند. اصلاً کار راحتی نیست. باید دوره‌های مختلف را شرکت کنند. هر تخصصی به قصه‌گویی کمک می‌کند. مثلاً اگر گرافیست خوبی باشید و با نقاشی قصه را تعریف کنید به کمک قصه گفتن می‌آید. حداقلش این است که خانم‌های ما با این کارها نقش مادر را پیدا می‌کنند و خانم‌ها خوب است به خاطر این امر آموزش ببینند.
و سخن آخر؟
هرچقدر بچه‌های ما از سن کمتری علاقه‌مند به کتاب و کتاب‌خوانی شوند بهتر است. کتاب خواندن فقط برای زمانی که بچه‌ها باسواد هستند و خواندن و نوشتن بلد هستند نیست. خیلی زودتر از این‌ها باید این اتفاق برای بچه‌ها بیفتد و هرچقدر در سن کمتری این علاقه ایجاد شود خود ما بزرگ‌ترها راحت‌تر هستیم. این بچه‌ها در مباحث درسی خیلی راحت‌تر هستند و در درس کمتر تکیه به والدین دارند و همین‌طوری ادامه‌دار هست. این بچه‌ها برنامه‌ریزی صحیحی دارند، روابط عمومی بهتری دارند و می‌توانند در جامعه نقش پررنگ‌تری داشته باشند و این امر فوق‌العاده مهم است.
آیا ما در کاشان خیرین کتاب هم داریم؟
دیدگاه شما