کاشان نیوز: آیت الله شیخ حسین عرب  استاد فلسفه و دروس خارج حوزه علمیه کاشان در گفتگو با شفقنا(پایگاه بین المللی همکاری های خبری شیعه) با اشاره به حدیث شریف ” علی مع الحق و الحق مع علی ” گفت: این حدیث شاخصه قابل درکی برای حق بودن یک روش ، مسیر و یا جریان در اختیار بشر می گذارد.
وی افزود: حق مفهومی است که در کنار نام علی بن ابی طالب علیه السلام معنای روشنی پیدا می کند و بشر امروز می تواند معنای تمام حق و تمام معنای حق را در کلام و روش آن حضرت جستجو و به ویژگی های بارز این مفهموم عالی و مقدس دست یابد.
این محقق حوزه علمیه معتقد است : حقوق در سیره امیر المومنین و اسلام یک مفهوم عام است. بحث از حقوق در حکمت عملی دنبال می شود و تعیین حکمت عملی به حکمت نظری بر می گردد. باید ببینیم نوع نگاهی که حضرت امیر به جهان و هستی دارد چیست تا جایگاه حق مشخص شود.
 بزرگی انسان در آزادگی او است
آیت الله عرب با استاد به آیات قرآن دو دیدگاه متفاوت نسبت به انسان را مطرح می کند و می گوید : دو دیدگاه در قران نسبت به انسان و جایگاه او مطرح می شود که یکی دیدگاه جاهلیت و یکی دیدگاه الهی. خروجی این دو دیدگاه در بحث حقوق متفاوت است.
او می افزاید:قرآن که نازل می شود اشراف مکه و اولین اعتراضشان کسانی که با فرهنگی به انسان و هستی نگاه می کنند این است که ” وقالوا لولا نزل هذا القرآن على رجل من القریتین عظیم أهم یقسمون رحمه ربک نحن قسمنا بینهم معیشتهم فی الحیاه الدنیا ورفعنا بعضهم فوق بعض درجات لیتخذ بعضهم بعضا سخریا ورحمه ربک خیر مما یجمعون” اگر بنا است قرانی نازل شد چرا بر یکی از مردان بزرگ طائف نازل نشد. یعنی در نگاه آنها مرد بزرگ کسی است که ثروت و قدرت دارد و معنون است و به عبارت دیگر قرآن باید به ما نازل شود، نه یتیم ابوطالب.
این استاد حوزه علمیه  تصریح می کند : ولی امیرالمونین در حکمت ۲۸۹ نهج البلاغه جایگاه انسان را اینگونه مشخص می کند: ” کَانَ لِی فِیمَا مَضَى أَخٌ فِی اَللَّهِ وَ کَانَ یُعْظِمُهُ فِی عَیْنِی صِغَرُ اَلدُّنْیَا فِی عَیْنِهِ وَ کَانَ خَارِجاً مِنْ سُلْطَانِ بَطْنِهِ فَلاَ یَشْتَهِی مَا لاَ یَجِدُ وَ لاَ یُکْثِرُ إِذَا وَجَدَ وَ کَانَ أَکْثَرَ دَهْرِهِ صَامِتاً”. در گذشته من برادر دینی داشتم و چیزی که او را نزد من بزرگ می کرد کوچک بودن دنیا در نزد او بود.
او بیان می دارد :اینجا دو دیدگاه است دیدگاه علوی که بزرگی انسان را در آزادگی او می داند و دیدگاه جاهلی انسان را به شکل دیگری تعریف می کند لذا نگاه این دو دیدگاه به حق هم کاملا متفاوت است.
انبیاء هم از حق یکسویه برخوردار نیستند
استاد دروس خارج حوزه علمیه قم با استناد به کلمات حضرت امیر علیه السلام حق را دوطرفه می داند و می گوید: حق دو طرفه است و اگر حق حاکمیت و اجتماعی و اخلاقی مطرح است همه دو طرفه است. البته یک مکارم اخلاقی وجود دارد که دایره آن فراتر است حق است و در دایره حق تنها موردی که حق یک سویه است از طرف خداست. امام علی علیه السلام می فرمایند: فَقَدْ جَعَلَ اَللَّهُ سُبْحَانَهُ لِی عَلَیْکُمْ حَقّاً بِوِلاَیَهِ أَمْرِکُمْ وَ لَکُمْ عَلَیَّ مِنَ اَلْحَقِّ مِثْلُ اَلَّذِی لِی عَلَیْکُمْ فَالْحَقُّ أَوْسَعُ اَلْأَشْیَاءِ فِی اَلتَّوَاصُفِ وَ أَضْیَقُهَا فِی اَلتَّنَاصُفِ لاَ یَجْرِی لِأَحَدٍ إِلاَّ جَرَى عَلَیْهِ وَ لاَ یَجْرِی عَلَیْهِ إِلاَّ جَرَى لَهُ وَ لَوْ کَانَ لِأَحَدٍ أَنْ یَجْرِیَ لَهُ وَ لاَ یَجْرِیَ عَلَیْهِ لَکَانَ ذَلِکَ خَالِصاً لِلَّهِ سُبْحَانَهُ دُونَ خَلْقِهِ لِقُدْرَتِهِ عَلَى عِبَادِهِ وَ لِعَدْلِهِ فِی کُلِّ مَا جَرَتْ عَلَیْهِ صُرُوفُ قَضَائِهِ” حضرت می فرمایند حق دو طرفه است. حق برای کسی نیست مگر اینکه بر او هم حقی است. لذا کسی نمی تواند بگوید من به شما حق دارم و شما حق ندارید و اگر طرف مقابل به حقی که بر او است ملتزم نباشد حقی هم برای او نیست. پس به استثناء خداوند متعال حتی انبیاء هم حقشان یکسویه نیست.
 در سیره علی حیوانها هم حقوقی دارند
آیت الله عرب با بیان کلماتی از حضرت علی علیه السلام، به عام بودن مفهموم حق و عدم اختصاص آن به انسان سخن می گوید: حق اختصاص به انسان ندارد و جالب است که حضرت در نهج البلاغه در نامه ۲۵ درباره حقوق حیوان سخن می گوید. حضرت به مامور جمع آوری صدقات می گوید کسی را برای جمع آوری صدقات بفرست که با شتری که صدقات را حمل می کند و صدقه هستند درست برخورد کند. شخصیتی باشد که تمام شیر شتر را نخورد و هیچ شیری برای بچه شتر باقی نگذارد. ” فَإِذَا أَخَذَهَا أَمِینُکَ فَأَوْعِزْ إِلَیْهِ أَلَّا یَحُولَ بَیْنَ نَاقَهٍ وَ بَیْنَ فَصِیلِهَا وَ لَا یَمْصُرَ لَبَنَهَا فَیَضُرَّ ذَلِکَ بِوَلَدِهَا وَ لَا یَجْهَدَنَّهَا رُکُوباً وَ لْیَعْدِلْ بَیْنَ صَوَاحِبَاتِهَا فِی ذَلِکَ وَ بَیْنَهَا وَ لْیُرَفِّهْ عَلَى اللَّاغِبِ‏ وَ لْیَسْتَأْنِ‏ بِالنَّقِبِ‏ وَ الظَّالِعِ‏ وَ لْیُورِدْهَا مَا تَمُرُّ بِهِ مِنَ الْغُدُرِ وَ لَا یَعْدِلْ بِهَا عَنْ نَبْتِ الْأَرْضِ إِلَى جَوَادِّ الطُّرُقِ‏”.باید به صورت رفاه با آن شتر خسته برخورد کند و اگر شتر پیر یا زخمی وجود دارد مراعات آن را بکند و وقتی آن حیوانات را به عنوان زکات می آورد آنها را از کنار آبگاه عبور می دهد سیرابشان کند و مبادا اگر سبزه ای هست این شترها را از جاده ای بیاورد که آنها در این مسیر علفوفه نخورند.
حق تعقل در راس حقوق انسانهاست
آیت الله عرب ” انسان” را موضوع حق در کلام امیر المومنین می نامد و ادامه می دهد: در بحث حقوق آنچه از قران و کلمات حضرت امیر علیه السلام فهمیده می شود مطرح بودن ” انسان” فراق از هر نوع دین و مذهب است. آیاتی که در سوره بروج است تایید کننده این حرف است. قران کتاب رحمت است اما در مواردی لعنتهای غلیظی آمده و آنجا که لعنت هست حتما حقی تضییع شده است. یکی از این موارد سوره بروج است. داستان این آیات برای سی صد و اندی بعد سال بعد از رحلت پیامبر صل الله علیه و آله است. در سرزمین یمن برخی به دین جدیدی که آمده بود گرویدند و پادشاه آنجا یهودی بود. پادشاه مومنان را جمع کرد و آنها را به سوخته شدن و یا تغییر دین و دست برداشتن از آیین جدید مخیر کرد.
او می افزاید:در اینجا می بینیم که گذشت زمان و تاریخ هم باعث نمی شود که حق کمرنگ شود. قرآن از بشر مظلوم دفاع می کند و در اینجا نه دین مطرح است و نه قومیتشان. پرونده را زنده و از حق مظلومان دفاع می کند. “بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- وَ السَّماءِ ذاتِ الْبُرُوجِ- وَ الْیَوْمِ الْمَوْعُودِ وَ شاهِدٍ وَ مَشْهُودٍ قُتِلَ‏ أَصْحابُ‏ الْأُخْدُودِ “‏ مرگ بر اصحاب خدود.قرآن از دختران مظلوم کشته شده کافر در زمان جاهلیت دفاع کرده و پرونده آنها را زنده می کند.
این استاد حوزه علمیه کاشان از تاکید اسلام بر حق تعقل سخن می گوید و می افزاید: در راس حقوق انسانها هم حق فهم و درک و تعقل است و هرکسی که این حق را گرفته باشد مورد لعن قرآن است. این لعنهای قرآن در مواردی است که حق ضایع شده است. آیه ۷۹ سوره بقره که بحث ضییع حق فکری انسانها است خداوند متعال در یک آیه سه باز نفرین می کند. البته مورد برای اهل کتاب است اما مورد مخصص نیست. در این آیه قرآن به نفرین کسانی که دست به تحریف می زنند و حق فهم و درک و تعقل افراد را به مخاطره می اندازند می پردازد.در آیه کتمان هم همین موضوع را مطرح می کند.حضرت در جاهای متعدد حقوق فکری را مطرح می کند.
 علی مخالفان سیاسی را آزاد گذاشت
آیت الله عرب رعایت حقوق دشمنان را از ویژگی های بارز سیره حضرت علی علیه السلام دانسته و در این باره می گوید: یکی دیگر از نقاط بارز حضرت علی در موضوع نوع نگاهی که آن حضرت به مساله حق دارند، حفظ حقوق دشمنان در زمان حاکمیت آن حضرت است. حفظ حقوق منتقد نه، حفظ حقوق مخالف نه، اینجا صحبت از حفظ حقوق دشمنان است. در زمان خلفاء یک عده ای بیعت نکردند و حکومت هم آنها را تحمل نکرد لذا سعد بن عباده که بیعت را نمی پذیرد مجبور می شود وطن را ترک کند و به شامات برود. حکومت او را در آنجا ترور کرد و بعد هم شعر سرودند و در جامعه آلوده به خرافات آن زمان منتشر کردند و گفت جنیان او را کشته اند. اما مستندترین آثار تاریخی، سیره امام را مشخص می کنند. حضرت هیچگونه تعرضی نسبت به خوارج تا زمانی که سلاح به دست نگرفته اند ندارد. هیچگونه تهدید، تعرض، کنترل، محدودیت و تعقیبی برای آنان در نظر نمی گیرد. رعایت حقوق دشمنان جزء قطعیات سیره علی بن ابی طالب سلام الله علیه است. اینها نقض بیعت نکرده اند، بلکه اصلا بیعت نکرده اند و با صراحت در مقابل حضرت ایستاده اند. امام با برانداز به تعریف امروز مدارا کرده است. امروزه پذیرفتن این حرف سخت است. خوارج نهروان برانداز بودند. در کنار سجاده حضرت ایشان را متهم به شرک می کردند. جلسات حاکم علی الاطلاق حکومت اسلامی را به هم می زدند اما شما نمی بینید که امام به آنها تعرضی کرده باشد و حتی اگر دوستان امام می خواستند با اینها برخورد کنند حضرت اجازه نمی دادند. این جمله امام به خوارج معروف است که به آنها می گوید شما با اینکه دشمن من هستید اما این سه حق را دارید، اول اینکه به خاطر این خصومت و دشمنی سهم شما را از بیت المال قطع نمی کنم، دوم اینکه آزاد هستید که در سرتاسر حکومت اسلامی زندگی کرده و مراسمات خود را برگزار کنید و سوم اینکه تا شما دست به شمشیر نبرید با شما نمی جنگم؛ یعنی تا آنها در فاز سیاسی حرکت می کنند هیچ گونه برخوردی وجود ندارد.
او تاکید می کند:امام وظیفه دارد که دفاع کند اما می توان گفت دفاع هرچیزی به حسب خود آن چیز است. تا زمانی که آنها کار سیاسی می کنند امام هم فعالیت سیاسی دارد. در انقلاب ما هم این مساله مطرح بود. بنده کلماتی از حضرت امام دارم که می گویند در حکومت اسلامی کمونیستها آزاد خواهند بود. کمونیست در حقیقت می تواند یک برانداز سیاسی باشد، او خدا را قبول ندارد چگونه آیت الله خمینی را قبول داشته باشد؟
آیت الله عرب می افزاید :تا دشمن تا در فاز سیاسی حرکت می کند دلیلی برای برخورد نظامی نداریم ولو اینکه او در فکرش براندازی باشد. در جنگ صفین برخی از یاران حضرت شروع به فحش دادن کردند حضرت فرمودند ” انی اکره ان تکون من السبابین” من نمی پسندم که شما فحش بدهید. نباید با کسی که برخورد سیاسی دارد برخورد نظامی داشت.
این استاد حوزه علمیه درپایان می گوید:مهمترین نظریه در مقابل اسلام نظریه مارکسیستها بود. آقای مطهری فرمود پول بدهیم بهترین آنها را برای تدریس به دانشکده الهیات تهران بیاوریم و من مطهری از آیین خودم در مقابل او دفاع کنم. مگر معتقد نیستیم اسلام به حق است؟ پس نباید در منطق کم بیاورد.