زورخانه دانشپور یادگاری از آیین پهلوانی در بافت تاریخی کاشان
زورخانه‌های کاشان نماد فرهنگ، سخت‌کوشی و مقاومت مردم این خطه است
کاشان نیوز- حسین ذاکری: محله سرفره یا سرپره یکی از 48 محله‌ی قدیم کاشان است که سبقه‌ی فرهنگی دیرینه‌ای دارد. سرفره محله‌ای مجاور محله سلطان امیر احمد، محور مرکزی گردشگری شهرستان کاشان است که علی‌رغم دارا بودن مواریث فرهنگی و عناصر معماری ارزشمند، متأسفانه امروز بسیار مهجور و مغفول مانده و پس از گذشت سالیان از توسعه شهری همچنان نگاه‌های سرد و سنگینی متوجه این بخش از کاشان است. از بخش‌های متعدد این محله می‌توان به: گذرهای تاریخی صدره و سرفره، زورخانه‌ی قدیمی سرفره، چندین کارگاه شعربافی، مدرسه سابق پروین، محکمه سابق کاشان، آب‌انبارهای سرفره و حاجی شریف و خانه‌های شاخصی همچون خانه تاریخی شریفیان، مرشدی، محتشمی، یوسفی، سوزنیان و خانه کامرانی (خانه تاریخی مشروطه) را نام برد که تنها بخشی از این محله ارزشمند را شکل می‌دهند.
همچنین یکی از قدیمی‌ترین زورخانه‌هایی که تاکنون در سراسر ایران احیا گردیده است نیز در این محله قرارگرفته است.
زورخانه‌ی دانشپور، یگانه زورخانه‌ی تاریخی محله‌ی سرفره و یکی از 13 زورخانه‌ی مستند زمان قاجار است که تاکنون با تلاش‌های مالک از حوادث تلخ گریبان گیر بافت‌های تاریخی فرهنگی جان سالم بدر برده است.
پهلوانی هنر رزمی ایرانی است که ترکیبی از عناصر اسلامی، عرفان و باورهای کهن فارسی است. این آیین شامل حرکات ژیمناستیک و ریتمیک است که ده تا بیست مرد آن را انجام می‌دهند و هرکدام ابزاری در دست دارند که نمادی از سلاح‌های باستانی است، این مراسم در زورخانه برگزار می‌شود که ساختاری گنبدی شکل دارد و شامل محوطه‌ای پایین‌تر از سطح زورخانه برای ورزشکاران است که به آن گود می‌گویند.
همچنین شناسایی ساختار بنا و معماری خاص زورخانه ما را در تشخیص هویت بنا یاری می‌دهد.
سردر و هشتی ورودی، بخش سردم، رختکن و مشت‌مال خانه و غرفه‌هایی جهت استراحت ورزشکاران یا قهرمانان غریبی که برای ورزش به این زورخانه می‌آمده‌اند در این زورخانه تعبیه شده است. همچنین ساختار سلسله مراتبی یک زورخانه محرز است به ترتیب سکوی مرشد، تماشاچیان و گود زورخانه را تشکیل می‌دهد.
این اثر ارزشمند در مردادماه سال 1386 با شماره 23012 به ثبت آثار ملی کشور رسیده است.
از مشخصات این بنا می‌توان به دیوارهای گچی و سقف تمام کاه‌گلی آن اشاره کرد که زیبایی این کارگاه را دوچندان نموده است. مهم‌ترین ویژگی این زورخانه سقف بسیار زیبا و قوس‌های بکار رفته در این بنا است که با معماری خاصی بنا گردیده است.
آقای امیر دانشپور مالک کنونی این زورخانه می‌گوید:
در سال 1385 زمانی که متوجه شدم به دلیل طرح تعریض خیابان، حکم تخریب این بنای فاخر صادر شده است، با توجه به تمام مشکلات و مسائلی که داشت این بنا را برای حفظ و احیا خریداری نمودم و پس از حدود 1 سال تلاش پی‌درپی توانستم این بنا را به ثبت آثار ملی کشور برسانم. رفع خطر و مقاوم‌سازی سازه‌ای انجام شد و مرمت و احیای این بنا با توجه به اسناد تاریخی برجای‌مانده از گذشته انجام شد و بدین ترتیب بنا به ساختار اصلی خود بازگشت.
وی خاطرنشان کرد که کاربری اصلی این سازه از ابتدا زورخانه بوده که حتی در کتاب تاریخ ورزش باستانی تألیف حسین، پرتو بیضائی نیز بر این موضوع صحه تام می‌گذارد و از آن تحت عنوان زورخانه سرپره یاد می‌کند؛ اما از اوایل سال 1300 تا سال 1385 به مدت 85 سال این بنا تبدیل به رنگرزخانه شده بود.
دانشپور می‌گوید به مدت 3 سال و تا سال 1388 کار مرمت و بهسازی آن به طول انجامید، پس از مرمت از سال 1389 تا پیش از دوران کرونا کاربری زورخانه و موزه زنده بدان داده شد و قابلیت بازدید برای بازدیدکنندگان تعریف شد و برای اولین بار در سراسر کشور بود که ورود و بازدید بانوان به حریم و فضای زورخانه میسر گردید، مدتی در آن به آموزش آیین پهلوانی و فعالیت زورخانه‌ای و دوره‌ای نیز در آن شاهنامه‌خوانی انجام می‌شد. پس از ایام کرونا با کاوش‌ها و درک این مسئله که شهرستان کاشان برای ارائه‌ی هنر و کارهای هنری فضاهای محدودی دارد این بنا به گالری ارائه هنر اختصاص داده شد.
هم‌اکنون این گالری محل نمایش هنرنمایی آقای صادق زاده از هنرمندان بنام کاشان در اثری با عنوان تاق است.
آقای صادق زاده عنوان می‌کند درخت کویری تاق، درخت بسیار مقاومی است که بیشتر از ساقه‌هایش، ریشه دارد. از آب‌نمک بستر زمین تغذیه می‌کند و در شرایط سخت زنده هستند و طاقت می‌آورند و این درختان در کنار زندگی سختی که دارند جلوی ماسه‌های روان را می‌گیرند. درخت همیشه قابلیت این را دارد که استعاره باشد از انسان، بدین ترتیب آدم‌های کویر نیز همین‌قدر سخت‌کوش، پرتلاش و مقاوم هستند.
7 هزار سال است که کاشان زنده است و در آن زندگی جریان دارد، با محدودیت‌های آبی و باوجود چالش با محیط سخت، 7 هزار سال ما همچنان دوام آورده‌ایم و پابرجاییم. الآن هم شرایط ما بسیار سخت است ولی دست‌وپا می‌زنیم که بمانیم و هستیم. به عبارتی این استعاره نمادی از پایداری و مقاومت در برابر سختی‌هاست.
دیدگاه شما