مهم‌ترین عامل بحران رسانه‌ها، وضعیت ناخرسند آزادی رسانه‌هاست
کاشان نیوز: رئیس انجمن روزنامه‌نگاران استان تهران،
می‌گوید: اگر بحران را به معنای تیراژ و اقتصاد مطبوعات بگیریم، واضح است که دچار بحران
شده‌اند و در کوتاه‌مدت نیز چشم‌اندازی برای خروج از این بحران وجود ندارد. درواقع
اگر از زاویه رسانه‌های مکتوب به مسئله نگاه کنیم این بحران بسیار جدی است
عباس عبدی به‌عنوان یکی از مشهورترین یادداشت
نویسان روزنامه‌های اصلاح‌طلب شناخته می‌شود. عبدی هم موافق است که شاید نتوان روزنامه‌های
کاغذی را نجات داد؛ ولی او معتقد است، امروز نباید نگران شکل روزنامه‌نگاری باشیم و
مهم نیست که روزنامه کاغذی باشد یا دیجیتال، بلکه باید به آینده حرفه روزنامه‌نگاری
و کارکرد آن توجه کنیم.
آیا با این گزاره که وضعیت روزنامه‌نگاری مکتوب دچار بحران شده است موافقید؟
اگر بحران را به معنای تیراژ و اقتصاد مطبوعات بگیریم،
واضح است که دچار بحران شده‌اند و در کوتاه‌مدت نیز چشم‌اندازی برای خروج از این بحران
وجود ندارد. درواقع اگر از زاویه رسانه‌های مکتوب به مسئله نگاه کنیم این بحران بسیار
جدی است و شاید تنها راه خروج از بحران این باشد که روزنامه‌ها به فضای مجازی انتقال
پیدا کنند تا بتوانند به حیات خود ادامه دهند.
دلایل پدیدآورنده این بحران چیست؟
این بحران را هم می‌توان در ابعاد جهانی دید و هم
در ایران آن را بررسی کرد. در جهان به‌طورکلی بخشی از مصرف رسانه‌ای به سمت فضای دیجیتال
میل کرده است و شاید در ایران نسبت مصرف فرآورده‌های دیجیتال بیشتر از کشورهای دیگر
هم باشد. به نظر می‌رسد که بخش دیجیتال در آینده جایگزین رسانه‌های کاغذی می‌شوند و
همین امر باعث به وجود آمدن بحران برای رسانه‌های مکتوب شده است. همچنین فضای دیجیتال
باعث تغییر در کیفیت و حتی مصادیق خبرنگاران هم شده است. افراد متفاوت و جدیدی وارد
این میدان شده‌اند و به‌نوعی در حال از میان رفتن مرزهای حرفه‌ای این شغل هستیم. شاید
نیروهای سنتی روزنامه‌نگاری نتوانند به‌خوبی خود را با این شرایط تطبیق دهند و از میدان
خارج شوند. درواقع چه به لحاظ اقتصادی و چه کیفی، وارد دوره‌ای جدید شده‌ایم؛ اما بروز
این بحران در ایران علل دیگری هم دارد. یکی از این عوامل، وابستگی نهادهای رسانه‌ای
به حمایت‌های دولتی و رانت است؛ اما مهم‌ترین عامل در بروز بحران رسانه‌های مکتوب داخلی،
وضعیت ناخرسند آزادی رسانه‌ها است.
در کشورهای پیشرفته وضعیت رسانه‌ها به نسبت موردقبول
بودند و سپس رسانه دیجیتال هم به آن اضافه‌شده است، درنتیجه به‌مرور جایگزین رسانه‌های
کاغذی شد و مطبوعات خودشان را با این وضع تطبیق دادند. در ایران و به‌خصوص پس از سال
۸۸ رسانه‌های اصلی محدود شدند و بنابراین نیازهای خبری مردم از طریق رسانه‌های
دیجیتال تأمین شد. درنتیجه، رسانه‌های رسمی بعد از سال ۹۲ که فضا
کمی بازتر شد، دیگر نتوانستند به جایگاه پیشین خود بازگردند؛ جایگاهی که پیش‌ازاین
به تصرف فضای مجازی درآمده بود. به‌عبارت‌دیگر در طی این سال‌ها چیز دیگری جای آن‌ها
را گرفته بود؛ اما در غرب رسانه‌های اصلی از بین نرفته بودند تا رسانه‌های دیجیتال
جای آن‌ها را بگیرند؛ بنابراین نسل جوان ما ارتباطی با روزنامه‌ها ندارند، چون روزنامه‌ای
وجود نداشته تا نیازهای خبری آن‌ها را تأمین کند. علت سوم این است که با ضعیف شدن مطبوعات؛
بسیاری از روزنامه‌نگاران برجسته از فضای مطبوعات خارج شدند. درنتیجه، بازگشت به دوره
طلایی مطبوعات کاغذی بسیار سخت و ناممکن است. ولی از طریق روزنامه‌نگاری مجازی می‌توان
این حرفه را احیا کرد.
بحث دیگری که وجود دارد درباره خود روزنامه‌نگاران است. شما در انجمن صنفی روزنامه‌نگاران هم حضور دارید. مهم‌ترین مشکلات روزنامه‌نگاران چیست؟
بخشی از مسئله این است که روزنامه‌نگاران اعتماد‌به‌نفس
خود را ازدست‌داده‌اند و فکر می‌کنند آن چیزی که در مطبوعات می‌نویسند به‌اندازه کافی
تأثیرگذار نیست و به همین دلیل به سمت فضای مجازی گرایش پیداکرده‌اند. مشکل دیگر این
است که درآمد کافی برای روزنامه‌نگاران وجود ندارد. وقتی‌که ازنظر درآمد مشکل وجود
داشته باشد بر کیفیت و کار روزنامه‌نگاران هم تأثیر منفی خواهد داشت و استقلال آن‌ها
از میان می‌رود؛ بنابراین، با این وضعیت، روزنامه‌نگاران کار زیادی نمی‌توانند انجام
دهند؛ هرچند انجمن صنفی سعی دارد کمک کند، اما تأثیرش چنان نیست که تحول جدی ایجاد
کند. کوشش می‌کنیم بدتر نشود تا به راه‌حلی مناسب برسیم.
و راه‌حل این مشکلات چیست؟
دو راه‌حل اساسی برای این مشکل وجود دارد. یکی تغییر
سیاست رسانه‌ای کشور است. آزادی رسانه‌ها باید تأمین شود. دوم اینکه باید روزنامه‌ها
با فضای مجازی همراه شوند و قوانین رسانه‌های مجازی هم باید تغییر کند. باید مالکیت
مادی و معنوی تولیدات روزنامه‌نگاران و مطبوعات به‌صورت سفت‌وسخت رعایت شود. تا این
اتفاق‌ها رخ ندهد نمی‌توانیم به آینده امید چندانی داشته باشیم.
برخی معتقدند که دوران رسانه‌های مکتوب به سر آمده نظر شما چیست و آینده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
این حرف به یک معنا درست است. تجربه ما هم نشان
می‌دهد که وقتی در فضای مجازی همه‌چیز در دسترس است، دلیلی ندارد تا سراغ روزنامه‌های
کاغذی برویم. ما نباید نگران شکل روزنامه‌نگاری باشیم؛ بلکه باید نگران حرفه و کارکرد
روزنامه‌نگاری باشیم. شکل آن می‌تواند به هرگونه ای باشد. حالا یا روزنامه کاغذی یا
دیجیتال فرقی نمی‌کند. مسئله ما باید حرفه روزنامه‌نگاری و کارکرد آن به‌عنوان یک ضرورت
در جامعه مدرن باشد.
دیدگاه شما