اجتماعی , اخبار , فرهنگ و هنر , یادداشت

کاشان نیوز ـ پیمان گرامی: تفاوت «استعمار نو» از «استعمار کهن» در تمرکز آن بر روش نهفته است. به این معنا که در استعمار نو، نه نیروی نظامی به عنوان تضمین بهره‌وری جایگاهی دارد، نه تسلط سیاسی به صورت مشخص و علنی در مناسبات به چشم می‌آید؛ بلکه ما جامعه‌ای را می‌بینیم که با استقلال سیاسی نسبی و حفظ هویت مرزی و ارزی و تشکیلات و پیشرفت‌های چشمگیر نظامی دارای نشانگانی از استعمار است.
 این از آنجایی نشات می‌گیرد که در استعمار نو، تمرکز بر کنترل شکلی عرضه و تقاضا، سازماندهی سیستم تبلیغات آن، و گا‌ها سازوکار بروکراسی تهیه و تولید بنا شده، که در طولانی مدت تمرکز را از تولیدات داخلی برداشته، اقتصاد را تک‌محصولی کرده و وابستگی به کالاهای وارداتی را حتی در سطح مواد اولیه گسترش می‌دهد و همه این‌ها در شرایطی است که استقلال سیاسی در سطح رسانه‌ای آن حفظ شده و در واقع دستگاه سیاسی به صورت آگاهانه تن به این پروسه قهقرایی می‌دهد.
 یکی از نشانه‌های بارز این نوع استعمار، تعریف شدن و رشد ویروسی شغل‌های واسطه‌ای است. مشاغلی که بدون کمترین تولید، صرفا به دلیل آگاهی بر شکاف‌ها و ضعف‌های ساختار تولید و عرضه، جایگاه فراخی را در این بین به خود اختصاص داده و از یک طرف هرچه بیشتر فضا را بر تولید تنگ کرده و از طرف دیگر به مصرف‌کننده (تقاضا) جهت می‌دهد. یعنی سلیقه و مد تولید می‌کند.
این واسطه‌ها با پهن کردن دامن خود بر آسمان تبلیغات و قبضه کردن آن، و ایجاد منافع مشترک با رسانه‌ها و تصاحب آن‌ها به صورت ویروسی در سازوکار‌ها نفوذ می‌کنند.
این واسطه‌ها در حوزه فرهنگ، با تمرکز بر اقتصاد، در تلاشند خود را به عنوان نیروهای مدرن در سازماندهی فعالیت‌های فرهنگی معرفی کرده و با ژست آگاهی بر خصوصیت‌های بومی و اقلیمی (که ازمشخصات و ترفندهای استعمار نو و از مولفه‌های نگاه پسامدرن به این مقوله است) خود را متعهد به حفظ این خصوصیات جلوه دهند و جایگاه و مکان‌هایی در این بین تصاحب کنند.
 این پروسه، تنگ شدن عرصه بر تولیدکننده به صورت محدود شدن فضا برای تولید اندیشه اصیل، بالا رفتن هزینه تولید (چاپ کتاب، بالا رفتن قیمت متریال اولیه با خارج شدن آن‌ها از کالاهای دارای سوبسید و…) از یک طرف، و تولید سلیقه و مد از طرف دیگر باعث بالا رفتن مصرف سطحی‌ترین و ظاهری‌ترین برداشت‌ها از اشکال مدرن وارداتی و اندیشه‌های دست چندم فرهنگی و سیاسی توسط قشر متوسط جامعه می‌شود.
اتفاق دردناک هم در حاشیه این آشفته‌بازار افتاده که تولیدات اصیل و تاریخی را به حاشیه و دست‌فروشی‌ها هدایت می‌کند.
 شرکت‌های پیمان‌کاری در حوزه فرهنگ، که واسطه بین مراکز سنتی فرهنگی هنری مانند فرهنگسرا‌ها شده و با فرسنگ‌ها افتراق از دلیل وجودی چنین مکان‌هایی، قسمت زیادی از سرمایه‌ها و بودجه‌های اختصاص یافته به این فضا‌ها را بدون کوچک‌ترین تولیدی در آن تصاحب می‌کنند، نمونه شاخص این امر است.
نمونه‌ای از این اتفاق بدیمن را در فرهنگ‌سرای «معراج» کاشان می‌توان مشاهده کرد.
 با مراجعه به این فرهنگسرا که در اوایل دهه گذشته نقش پررنگی در مسیر هنر تجسمی شهر کاشان داشت، با طنز دردناکی روبرو می‌شوید: تمام فضاهایی که در آن زمان به کارگاه‌ها و کلاس‌های هنری اختصاص داشت، اکنون محل میزهای مختلف واسطه‌گر‌ها شده (رئیس، منشی‌ها، شرکت پیمان‌کار…) به عنوان مثال کلاس نقاشی به بد‌ترین مکان‌های آن خانه زیبا و تاریخی که ۱۰ سال پیش انباری بود منتقل شده است.
 مورد بعدی این‌که سهم استاد از شهریه کلاس‌ها به ۳۵ درصد رسیده. مدیریت محترم، دلیل این امر را سپردن وظیفه قرارداد به اساتید و تبلیغات به یک شرکت پیمانکار ذکر می‌کند.
شکل دیگری از برگزاری کلاس در آن مکان هم این است که وظیفه جذب هنرجو و تبلیغات را مدرس بر عهده گرفته، و صرفا فرهنگسرا مکانی را در اختیار او می‌گذارد. که در این حالت درصد فرهنگسرا از ۶۵ به ۵۰ درصد می‌رسد. این مگر جز تقلیل یک فضای فرهنگی با بودجه و وظائف مشخص به یک بنگاه ملکی با کنار گذاشتن تمامی اهداف و تعهدات ذاتی‌اش می‌تواند باشد؟
متذکر می‌شوم که این کلام در نفی «اقتصاد هنر» نیست که نقد آن در یک جامعه بیمار است و استثمار آن توسط روش‌های استعمار نو که منجر به عرضه «صنعت فرهنگ» به جای فرهنگ به جامعه می‌شود و دریچه ورود آن، کشوی میزهای آدمهایی‌ست که بدون کمترین آگاهی از کارکرد‌ها و ضرورت‌های حوزه هنر و فرهنگ، آن‌را به عنوان کالایی دست چندم، غیرضروری، و صرفا کادویی ایدئولوژیک می‌پندارند، و این کادو هرچه کم خرج‌تر مقرون به صرفه‌تر.