کاشان نیوز-علی خالویی: شهرتش نادری‌ست و نامش علیرضا، اگر در اینترنت جستجو کنید، به اطلاعات تخصصی قابل توجهی از ایشان می‌رسید، «پروانه‌شناسی» عمده‌ترین و نام‌آشناترین، عنوان تخصصی ایشان است.
در معرفی او به دو مورد ذیل بسنده می‌کنم :
الف) پژوهشگر برتر سال ۹۳محیط زیست از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
ب) مؤلف کتاب: «راهنمای میدانی پروانه‌های ایران» اثر برگزیده در جشنواره کتاب سال محیط زیست ایران.
علیرضا از ۹ سالگی با حشرات و پروانه‌ها آشنا می‌شود و در خود علاقه خاصی احساس می‌کند. به گونه‌ای که این اشتیاق و علاقه باعث می‌شود از ۴۳۵ گونه شناخته شده پروانه کشور، به قول خودش، موفق به تهیه بزرگترین مجموعه علمی شخصی پروانه‌های ایران در جهان (به لحاظ تنوع گونه‌ای) با بیش از ۴۲۰ گونه، گردد.
علیرضا را از حدود اوایل سال قبل که در ارسباران به منظور فراگیری دوره آموزشی «لیدر طبیعت‌گردی» حضور پیدا کردم، شناختم.
یک روز تمام از «جغرافیایی زیستی جهان» از غرب به شرق سخن به میان آورد به گونه‌ای که در شنوده این تصور میرفت، که سالیان سال شاید در اقصی نقاط مختلف جهان، زیست نموده است.
«دوره سفر آموزشی پروانه‌ها» ، را نیز باید طی می‌کردیم، «موزه طبیعت و حیات وحش طبیعت ایران، دارآباد» ؛ شمال تهران، راه دسترسی آسان موزه، متروی کهریزک – تجریش، با خط تاکسی درون شهری، و نهایتاً «موزه دارآباد».
«موزه طبیعی دارآباد» با همکاری و ابتکار «مهندس علیرضا» در منتهی‌علیه شمال شرق، میهمان «موزه حشرات و پروانه‌ها» ست که به مرزهای جغرافیایی زیستی جهان تقسیم‌‌بندی شده است. ساختمانی لانه زنبوری شکل، و چند وجهی.
مجدداً ایشان دو ساعت تمام، سخن از «جغرافیایی زیستی جهان» به میان می‌آورد، البته با ظرافت و دقت خاص، با کمک از تابلوهای قدی بزرگی که با نقشه‌های مناطق زیستی جهان و پروانه‌های خاص هر منطقه چسبیده روی نقشه تزئین شده است.
سخنم امروز بر سر پتانسیل و داشته‌های حشرات خاصه پروانه‌های کاشان درجهان است که علیرضا با حس خاص و انرژی مثبتش ما را بخود جذب می‌نماید، در این بین، اشاره می‌کند به حقیر که برای کاشان شما هم، خبرهای خوبی دارم، ولی متأسفانه بعد از شنیدنش بهت و حیرت سراسر وجودم را فراگرفت.
و اما چه خبر از پروانه‌های جهان،
١—«منطقه هند و مالزی» دارای حدود، ۵۰۰۰ گونه پروانه دارد، که فقط ۱۵۰۰ گونه آن در هند مستقرند.
۲-«منطقه آمریکای شمالی و کانادا» حدود ۷۰۰ گونه،
۳- «منطقه آفریقای گرمسیری» یا «منطقه آفروتروپیکال» حدود ۴۰۰۰ گونه پروانه‌ست.
۴- «منطقه گرمسیری جدید» یا «نئوتروپیکال» ، یا آمریکای مرکزی و جنوبی، دارای حدود ۷۰۰۰ گونه پروانه که تنها «کشور اکوادور» با بیش از ۴۰۰۰ گونه پروانه شناسایی شده در جهان بالاترین تعداد پروانه جهان را در خود دارد.
۵- و اما «منطقه قاره کهن»، که از بخش شمالی آفریقا اروپا، ایران نیمه شمالی چین، روسیه تا ژاپن، گسترش یافته، بعنوان قاره کهن یا «منطقه پاله آرکتیک» مشهورست، چیزی در حدود ۲۰۰۰ گونه پروانه، شناسی شده است.
چیزی حدود دو ساعت روی پا ایستاده‌ایم و به صحبت‌های مهندس علیرضا گوش می‌دهیم تا با ایران و منطقه مرکزی خاصه ارتفاعات جنوبی و کوهستان‌های کاشان‌مان برسیم.
علیرضا کنجکاوی را در چهره من به عینه می‌بیند. آیا دشت کاشان از تنوع گونه‌ای پروانه‌ها، داشته‌ای قابل قبول دارد؟
مهندس نادری؛ مدیر «بخش رده‌بندی بندپایان دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست کشور» بیش از ۴۶۰ سفر میدانی به منظور شناسایی پروانه‌ها و حیات وحش ایران و ۱۷ مقاله درباره پروانه‌های ایران را در سابقه کاری خویش دارند.
مهندس علیرضا، آرزوی صعود مجدد «قله کرکس» را دارد، معتقد است کرکس با عنایت به ارتفاعات خاصش قطعاً «پروانه اندمیک» خواهد داشت.
توضیح اینکه، مهم‌ترین و پرافتخارترین موضوع زیست‌محیطی در زمینه گونه‌ها، داشتن گونه‌های «اندمیک جانوری و گیاهی» ست، «اندمیک»؛ در علوم منابع طبیعی و محیط زیست به معنای، «گونه‌های بومی و خاص» در یک منطقه ویژه که آن «گونه گیاهی» یا «گونه جانوری» در دیگر مناطق جهان، هرگز یافت نشود، اطلاق می‌گردد.
نادری، یک منطقه خاص را از امتداد ارتفاعات جنوبی قم تا قمصر و ابیانه «ارتفاعات کرکس» ترسیم می‌کند، با این توضیح که هرچه به «طرف جهت شرق، پیشروی نمایید تنوع گونه‌های پروانه قابل قبولی را، می‌توانید مشاهد کنید».
مهندس علیرضا، معتقداست از «قمصر تا ابیانه چندین گونه پروانه اندمیک» وجود دارد که در دنیا تنها و تنها در این منطقه یافت می‌شوند. نعمتی بی‌نظیر که حضرت دوست، به اهالی تنها و تنها این مناطق، هدیه فرموده‌اند.
قابل ذکرست، حتی دو گونه از چهار گونه شناسایی شده این پروانه‌ها که توسط کارشناس برجسته آلمانی در ۲۵ سال گذشته صورت پذیرفته، بومی‌سازی شده، و بنام «پولیماتوس کاشانی» و « ایکلوزیانی کرکسیکا» نام‌گذاری گردیده است.
سه گونه اندمیک کاشانی پروانه با نام‌های علمی :
Polyommatus (Agrodiaetus) kashani
Polyommatus(Agrodiaetus) eckweileri
Euchloe ziayani karkasica
و یک زیرگونه نیز که به زعم جناب نادری، در این افغانستان پیدا می شه و با فاصله حدود ۱۵۰۰ کیلومتر در کرکس هم پیدا شده است که معرف زیرگونه دیگری از این گونه است.
گونه اندمیک کاشانی، « هیرکانین هوفمانی »
Hyrcanana sartha hofmanni
تا اینجای کار و صحبت‌های «برجسته‌ترین کارشناس حوزه پروانه‌شناسی کشور» ، شورانگیز و شعف‌انگیز می‌نمایاند؛ «ارتفاعات جنوبی کاشان» ، و «ارتفاعات کرکس» ، زیستگاه حداقل، «سه گونه اندمیک جهانی پروانه» است و خوشبختانه با تحقیقات بیشتر، امکان یافتن چندین گونه جدید دیگر، را نیز می‌تواند که داشته باشد.
ولی ادامه صحبت‌های مهندس علیرضا، ناامید کننده و دردآورست، اینکه ایشان می‌گوید: دوست آلمانی محقق‌ش تنها دو عدد از این گونه پروانه، را یافته‌است، نهایتاً اینکه، ایشان در سفرهای مخصوص بعدی، تنها ۵ تا ۶ عدد از این پروانه را مشاهده نموده است! قطعاً این خبر حال ِ یک کنشگر زیست محیطی، را اصلا که خوب نمی‌کند هیچ ، بسیار نیز بد خواهد کرد.
شوربختانه‌تر اینکه، علت کاهش شدید این‌گونه جانوری را که ایشان در رده‌بندی جهانی «در معرض خطر نابودی» می‌داند: «تغییرات شدید کاربری مراتع» ، «نابودی مراتع در اثر چرای مازاد و بی‌رویه و خارج از فصل چرای دام» ، «توسعه بخش کشاورزی و باغات» ، «ساخت و سازهای مسکونی» ، «توسعه زراعت و اراضی کشاورزی» ، «توسعه مزارع گل محمدی» و نهایتاً «کوچک شدن مراتع بعنوان زیستگاه‌های اصلی حیات وحش» ، در ارتفاعات جنوب کاشان بر می‌شمارد.
شاید خوانندگان محترم این سطور بفرمایند، حالا، یک گونه پروانه هم، که تعداد آن شاید در حال حاضر به انگشتان یک دست، هم نرسد، منقرض شود و از بین برود، مگر چه می‌شود!؟
جواب این سؤال و سوالات از این دست که؛ حالا گرگ از محیط زیست حذف شود، مگر چه می‌شود؟ گراز از محیط‌زیست حذف شود، مگر چه می‌شود؟ پلنگ از محیط‌زیست حذف شود، مگر چه می‌شود؟ را به بخشی از صحبت‌های آقای نادری و بختیاری کارشناسان این حوزه، حواله می‌دهم.
نادری معتقد است سالانه چیزی حدود ده‌ها میلیون قطعه پرنده از «شمال آمریکا» به «آمریکای جنوبی»، «کشور کوبا» مهاجرت می‌کنند و «اجتماعات بزرگ میلیونی پرنده» را در آنجا ایجاد می‌کنند، اخیراً با توجه به اینکه مردمان «کشور کوبا» مردمان «بسیار فقیر و تنگ‌دستی» هستند، با «رویکرد گردشگری و حفاظت» از این منبع عظیم ثروت خدادادی توانسته‌اند، درآمد مردمانش را بصورت قابل توجهی افزایش دهند.
یا شاید آن سخن استاد بختیاری، کارشناس پرنده‌شناسی ایران، مؤلف کتاب‌های «پرندگان ایران» و «پرندگان شهر تهران» عنوان می‌کند: وجود «کوچکترین پرنده اندمیک» جهان در کوبا، سالانه ده‌ها هزار بازدیدکننده و گردشگر برای کوبا، تولید درآمد و ثروت قابل قبولی دارند.
از اینکه «حیات وحش» دشت کاشان «غنی» و «برخوردار» باشد، تا حال مردمان خوب باشد، بسیار عالی،ست!
از اینکه «حیات وحش دشت کاشان»، «برخوردار» از «گونه‌های اندمیک» باشد،تا حال و روزگار مردمانش خوب و عالی باشد، بسیار عالی ست!
از اینکه چقدر مردمان این حوالی، قدردان این «مواهب خدادادی» باشند و فقط، به تولید ثروت از راه «کشاورزی و باغداری» و «توسعه باغ» و «چرای دام در مراتع» نپردازند، و تیشه به ریشه خود نزنند، نیز حرف و سخنی است!
از اینکه چقدر، «مدیران شهری» به «توسعه پایدار» آگاه باشند و بیاندیشند؛ و «تمدن سیلک» را نه برای امروز، که برای فردا و «فرداهای فرزندان» این سرزمین بخواهند؛ نیز حرف و سخنی است!
از اینکه چقدر به «گونه‌های اندمیک جانوری» و «گیاهی» منحصربه‌فرد جهانی و کشوریمان توجه می‌کنیم، تا به نعمت‌های که حضرت باری فقط به مردمان این سرزمین هدیه فرموده‌اند، بیاندیشیم و قدردان باشیم، نیز حرف و سخنی ست!
آیا به راستی «اهالی تمدن سیلک» نعمت‌های خاص خداوندیشان را که تنها و تنها در این جهان بی‌انتها به ایشان هدیه فرموده‌اند، را از بین خواهند برد؟
متأسفانه از مستنداتی که از شواهد و قرایین نظرات کارشناسان متخصص این حوزه‌ها برمی‌آید، جواب این سؤال، «مثبت» است!
دیدگاه شما