گفتگو با دهیار سده در حاشیه جشنواره گل و گلاب رضوی:
بخش برزک مغفول از دیدگان
ـ عبدالمجید رفیعی ـ
بهار که میشود بوی گل محمدی از کوچه باغهای روستاشهرهای کاشان همه را به خود میخواند و از خود بیخود میکند. نامهای «قمصر»، «نیاسر» و «برزک» در این دعوت عارفانهٔ طبیعت، پیشتاز دیگر جاهاست و برگزاری جشنواره چون عطری بر گلاب دوآتشه میداندار این ماجراست. این روزها جشنواره گل و گلاب رضوی با محوریت معرفی قابلیتهای بخش «برزک»، کمی دورتر از گلستانهای شهرستان و در باغ «فدک تهران» در حال انجام است. شستشوی حرم مقدس امام رضا علیه السلام به دست بالاترین مقام کشور و با گلاب بخش برزک، همای اقبالی است که بر دوش این بخش نشسته تا برکت را راهی خانه کشاورزان کند. برای بررسی بیشتر موضوع به سراغ مسئولین بخش رفتم. «محمدی» بخشدار برزک از گفتگو طفره رفت. گویا در این راستا به رئیسش «علیرضا جوادی» فرماندار شهرستان ویژه کاشان اقتدا کرده است. گفتگو با تازهشهردار برزک نیز میسر نشد ولی دهیار پاسخ پرسشهای ما را داد. «محسن حیدری» دهیار و عضو کمیته علمی و ستاد اجرایی جشنواره گل و گلاب رضوی است.
* فلسفه جشنواره از نظر شما چیست؟ – جشنواره در راستای تبلیغات و معرفی محصول و قابلیتها و پتانسیلهای منطقه است. یکی از مهمترین راههای تبلیغی است. همانطور که در اصول مدیریت گفته میشود، شما اگر صد تومان دارید میبایست ۹۹ تومان آنرا برای تبلیغات هزینه کنید. اینجا بحث ۹۹ تومان است. حال ممکن است به نام جشنواره باشد یا به نام همایش یا به هر نام دیگر. ما تا کنون در بخش برزک در این زمینه خوب کار نکردهایم.
* منظور شما از قابلیتها چیست؟ – وقتی ما سطح زیرکشت گل محمدی را با هکتار عنوان میکنیم ممکن است خیلیها از آن تصور درستی پیدا نکنند. سطح زیرکشت گل محمدی در بخش برزک بیش از ۱۷ میلیون مترمربع و در سده بیش از ۹ میلیون مترمربع است. شاید اگر عددها به این صورت بیان شود عامه مردم متوجه شوند بخش برزک در کجا قرار گرفته است. وقتی پیشتازی بخش قمصر را با داشتن ۴۰ هکتار گلستان محمدی میبینم موضوع بیشتر روشن میشود. مشکل اساسی بخش برزک در تبلیغات ضعیف است.
* برگزاری جشنواره گل و گلاب رضوی چه هدفی را دنبال میکند؟ – شکی نیست که ما نتوانستهایم جایگاه واقعی خودمان را به عموم مردم نشان بدهیم و قمصر در تبلیغات موفقتر از بخش برزک عمل کرده است. در بحثهای مدیریتی گفته میشود اگر شما نتوانستهاید اول باشید سعی کنید در یک نوع خاص اول شوید. برگزاری جشنواره گل و گلاب رضوی و یا برگزاری جشنوارهای که دو سال پیش تحت عنوان اولین جشنواره فنی و تخصصی گل و گلاب برگزار شد دقیقاً در همین راستا است. امروز جشنواره گل و گلاب رضوی اولین جشنوارهای است که در نوع خودش برگزار میشود و یقیناً جایگاه خود را به دست میآورد.
* چرا در تهران؟ ـ به خاطر این است که گاهی مشتری به شما مراجعه میکند و گاهی شما باید به سراغ مشتری بروید. امروز با توجه به داشتن پتانسیلها و ابزار کافی و زمینههایی مناسبی که در بخش داریم، آمادگی کاملی برای جذب صنعت و گردشگر داریم. از نظر گل و گلاب و صنایع و فضای طبیعی و بکر در یک موضع قدرت هستیم ولی از نظر معرفی جایگاه به گروههای هدف خوب عمل نکردهایم. بایستی به سراغ آنها برویم و داشتههای خودمان را در معرض دیدشان قرار بدهیم. برای این موضوع تهران تعریف شده است. به خاطر اینکه یکی از مناطق بزرگی است که میتواند با داشتن اصناف و گروهها و افراد و جوامعی که مرکزیت آن در تهران است در این زمینه بسیار مؤثر باشد. تهران جایی است که میتواند بیشترین پتانسیل جذب را داشته باشد و گزینهای است که میتواند اولین باشد. الان تمامی عوامل در کنار هم چیده شده است تا جذب مشتری به شیوه تهاجمی انجام گیرد. ما به سراغ مشتری رفته و بازار را بیش از پیش از آن خود میکنیم. بازاری که مدت زمان زیادی است به وسیله شهرهای دیگر از ما گرفته شده است.
* شما در صدد معرفی بخش برزک هستید ولی همانطور که میدانید زیرساختهای برزک به مانند شهرهای قمصر و نیاسر فراهم نیست. ـ من به این گفته اعتقاد ندارم. برخلاف تصوری که همه میکنند که میبایست زیرساختها آماده شود و بعد جذب گردشگر صورت گیرد اینگونه نیست. ما باید همانگونه که به اصلاح و آمادهسازی زیرساختها میپردازیم در همان راستا گردشگر را ترغیب کنیم تا به منطقه بیاید. در این صورت است که خیلی از عوامل تغییر کرده و متناسب با نیاز گردشگر و توریسم میشود و این تغییر باعث پیشرفت منطقه میشود. منطقه سده با وجود پتانسیل فراوانی که دارد ولی به حق خود نرسیده است چه در صنعت گل و گلاب و چه در صنعت توریسم و گردشگر و یقیناً یکی از علتهایی که نیاسر و قمصر از ما جلو افتادهاند به خاطر جذب گردشگر بوده است.
* گل و گلاب بیش از اینکه به برزک شناخته شود با نیاسر و قمصر مشهور است. شما میگویید این موضوع به علت تبلیغات است؟ ـ خیر. این همه بحث نیست. بیایید از زاویه دیگری به آن نگاه کنیم. اگر نگاهی به تاریخ گذشته و تقسیمات کشوری بیندازیم، موضوع بیشتر روشن میشود. چند دهه پیش در تقسیمات کشوری برزک به همراه نیاسر جزء بخش قمصر محسوب میشدند. آماری که از این دو بخش ارائه میشد تحت نام قمصر بود. به تبع این، بیش از هزار هکتار گل محمدی برزک در کارنامه قمصر ثبت شده است. بعد از جدا شدن برزک و نیاسر از قمصر، برزک تابع بخش نیاسر شد و عملکردش در کارنامه نیاسر دیده شد. ولی امروز برزک یک بخش مستقل است و میبایست تمامی پتانسلهایش برای خودش دیده شود. مشابه این موضوع در مورد کاشان و اصفهان اتفاق میافتد. تمامی پتانسلهای کاشان در کارنامه اصفهان دیده میشود. ۵ میلیون گردشگر وارد کاشان شده ولی در کارنامه اصفهان ثبت میشود. با جدا شدن کاشان از اصفهان همه برای خودش خواهد بود.
* فرض کنیم مشکل بخش برزک تبلغات ضعیف است. چه ارادهای برای رفع آن در مسئولین بخش دیده میشود؟ ـ در حال حاضر برای برگزاری جشنواره گلاب رضوی ستادی طراحی شد که بخشدار و شهردار و شوراها عضو اصلی این ستاد هستند. ولی چون کار جدید است یک سری حساسیتها در شروع کار و ادامه آن وجود دارد. واقعیت این است که بخشدار و شهردار با حضورشان و برگزاری جلسات در بخشداری و شهرداری نشان دادهاند که از این گونه اقدامات پشتیبانی میکنند ولی عملاً کارهای اجرایی به عهده شرکت تعاونی گلستان سده و بخش خصوصی است. بیشترین کارخانه صنعتی شهرستان در بخش برزک است. بیش از ۸۰ درصد دیگهای صنعتی شهرستان متعلق به بخش برزک است. و همینطور میتوان از گلابگیران سنتی نام برد. همه اینها در این قضیه ذینفع هستند و در صورتی که همکاری همهجانبه داشته باشند نتایج آن چشمگیر خواهد بود.
* شما در طول این گفتگو دائم به قابلیتهای بخش برزک اشاره میکنید در صورتیکه دبیرخانه دائمی جشنواره گل محمدی در سطح ملی و بینالمللی به قمصر سپرده شد. پیگیری این موضوع در دست بخش خصوصی بوده یا بخش دولتی؟ ـ سال گذشته قرار شد جشنواره بینالمللی گل و گلاب با محوریت دانشگاه کاشان برگزار شود. آقای «ساداتینژاد» رئیس سابق دانشگاه کاشان پیگیر موضوع بود. در مقطعی اعلام شد با توجه به سطح پایین پیگیریهای انجام شده، توان اجرای برنامه در سطح بینالمللی مهیا نیست. بنابراین برگزاری جشنواره به سال بعد موکول شد. در مقطعی دیگر اعلام شد جشنواره در سطح ملی در قمصر پیشبینی شده و انجام شد که میتوان گفت این موضوع برخلاف صحبتهای صورت گرفته بود. در جلسهای که سال قبل در دانشگاه کاشان برگزار شد، برای مکان جشنواره رأیگیری شد. برزک ۲۵ رأی از ۳۰ رأی جلسه را ازآن خود کرد ولی چون گفته شد جشنواره بینالمللی در کار نیست بحث بسته شد و سر از جای دیگر درآورد. آقای «ساداتینژاد» خواسته یا ناخواسته، دانسته یا نادانسته با پیشبینی اینکه سال بعد جشنواره با قدرت بیشتر و در سطح بینالمللی در دانشگاه کاشان برگزار خواهد شد، در جلسه بعدی که برای برگزاری جشنواره تشکیل شد، حتی از فعالانی که در جلسه هماهنگی اولیه حضور داشتند دعوت نشد و به همین صورت و بیسرو صدا جشنواره و دبیرخانه آن به قمصر رفت.
* علت این امر چیست؟ ـ این پرسش را از آقای «ساداتینژاد» بپرسید.
* همانگونه که در خبرها دیده میشود، امسال هم برگزاری جشنواره در قمصر اتفاق خواهد افتاد. مسئولین بخش برزک آیا در این ارتباط حقی برای بخش قائلند و اگر قائلند چه اقدامی کردهاند؟ ـ بدون شک اگر حقی برای این قضیه تصور شود برای بخش برزک است، ولی به چه میزان پیگیری شده است حق با شماست. پیگیری مسئولان بخش برزک ضعیف است. چرا که خیلی از مسئولین آنگونه که باید و شاید نمیدانند جایگاه برزک از لحاظ گل و گلاب سنتی و صنعتی کجا قرار دارد. البته همه این مشکل متوجه مسئولین بخش نیست. حتی توزیع اطلاع در سطح شهرستان عادلانه نیست. من در نامهای که چند روز پیش به اداره میراث فرهنگی از طریق بخشداری زدم، به این موضوع اشاره دارم. آثار باستانی که در بخش برزک وجود دارد چه از نظر نگهداری و چه از نظر فصل گردشگری و اطلاعرسانی، از طریق مراجع مسئول کوتاهی میشود.
* در ارتباط با آثار باستانی چه موردی در بخش وجود دارد که اطلاعرسانی نشده و در زمینه آن کوتاهی صورت گرفته است؟ ـ در این ارتباط مصداقهای زیادی وجود دارد. به عنوان نمونه غار ۱۸ طبقه که در بالادست روستای ازوار وجود دارد. مسئولان میراث حتی حاضر به بررسی و کاوش این غارنیستند که بیایند و ببینند آخر این غار به کجا میرسد. در صورتی که کارشناسان تهرانی که به دعوت ما از غار دیدن کردهاند معتقدند این غار یکی از مهمترین قطبهای گردشگری شهرستان است.
* به نظر شما علت بیتوجهی مسئولین میراث با آثار باستانی بخش برزک چیست؟ ـ من فکر میکنم ارادهای برای شناسایی و سرمایهگذاری در قطبهای جدید گردشگری در شهرستان کاشان وجود ندارد. تمام انرژی مجموعههای گردشگری روی جاهایی متمرکز شده است که در حال حاضر مطرح شدهاند و روی آنها از قبل سرمایهگذاری شده است. این گونه است که مجموعه تحقیقاتی اسانس، به قمصر میرود و بعد از آن دبیرخانه دائمی جشنواره سر از آنجا درمیآورد. خواسته یا ناخواسته اینگونه به ذهن متبادر میشود که چنین تفکری بر بافت مدیریتی شهرستان حاکم است که به مناطق کمتر معرفی شده توجهی صورت نگیرد.
* ما همه تقصرها را به گردن مسئولین بالادست نیندازیم. به عنوان مثال در ثبت مالکیت معنوی گلاب قمصر برای شستشوی خانه خدا محوریت پیگیری به عهده شهرداری قمصر بود. مسئولین بخش در این راستا چه اقدامی انجام دادهاند؟ ـ برای همین است که شهرداری عضو ستاد جشنواره گل و گلاب رضوی است. ستاد به شهرداری پیشنهاد داد که یک نیرویی برای پیگیری موضوع معرفی شود و شهرداری نیز از آن استقبال کرد و همانطور که شما گفتید موفقیت کار به پیگیری مداوم بستگی دارد.
* فکر نمیکنید که قمصر نیز وارد موضوع شود؟ ـ شکی نیست که مسئولین بخش قمصر نیز به این موضوع فکر کنند. همانطور که در صحبتهای قبلی همواره گفتهام برای اتفاقهای قبلی از واژه «خواسته یا ناخواسته و آگاهانه یا ناآگاهانه» اشاره کردهام. ولی اگر قرار باشد به صورت مشخص بحثی مطرح شود که بخشی بخواهد خواسته و آگاهانه برای بالا بردن یک بخش باعث به زمین خوردن بخش دیگر شوند آنموقع نوع برخورد و تعامل متفاوت خواهد شد. ما همواره به دنبال این هستیم که تعامل سازنده داشته باشیم و فکر میکنیم با توجه به اینکه تفکر این کار از بخش برزک شروع شده و تمامی ارگانها و نهادها که با ما کار میکنند این موضوع را به عنوان بَرندی برای بخش برزک قائل هستند. انتظار داریم تعامل را تبدیل به تقابل نکنند.
* برای من نامها فرقی نمیکند. اصل ماهیت کار است. به نظر شما این مسائل یک رقابت محلی نیست؟ ـ نه اینگونه نیست. اگر قرار است شهرستان کاشان جایگاهی از نظر گل و گلاب در سطح کشور داشته باشد به نام قمصر نیست به گل بخش برزک است.
* در حال حاضر که به نام قمصر است. این موضوع چه اشکالی دارد؟ ـ مشکلی که پیش میآید این است. وقتی همه گل و گلاب را به قمصر با سطح زیرکشت ۴۰ هکتار گل محمدی بشناسند آنوقت بخش برزک با ۳۶ حلقه چاه کشاورزی و ۱۷۰۰ هکتار گل محمدی از دید مسئولین و برنامهریزان مغفول میماند. جایی که نیاز به تجهیز و نوسازی دارد از فکر مسئولین دور میماند و زمانی مشکل پیش میآید که بخش برزک، در اثر این بیتوجهی به زمین خورده و اثرات آن دامنگیر بَرند قمصر نیز خواهد شد. شما میتوانید هرجای شهرستان گل محمدی ببینید ولی هیچگاه خاستگاه طبیعی مانند زمینهای کشاورزی که از «مرق» تا «آزران» وجود دارد، سراغ ندارید که از لحاظ آب و هوایی و خاک مناسبترین مکان برای کاشت و توسعه گل محمدی است. ما تجربه فرش ماشینی را پیش روی خود داریم. من به شخصه احساس میکنم اگر قرار باشد به شکلی که امروز در برنامهریزی کلان مدیریت شهری شهرستان حاکم است پیش برویم در آیندهای نه چندان دور، گل محمدی شهرستان کاشان سرنوشت فرش ماشینی را پیدا خواهد کرد. نیاز شهرستان آن است که مسئولین فارغ از بخشینگری و شهرینگری و امثالهم تصمیمگیری بکنند که قابلیتها و پتانسلهای شهرستان را مورد توجه قرار داده و بر اساس آن پروژهها و اعتبارات تقسیم شود. اگر این گونه نکردیم باید منتظر بنشینیم تا اگر نگوییم برند بلغارستان بگوییم برند «میمندفارس» جای برندهای مطرح شهرستان را بگیرد.
دیدگاه شما