عباس شافعی: محوطه تاریخی سیلک و تپه های بجای مانده ‏در آن نه تنها شناسنامه و هویت کاشان است بلکه نماد قدمت و دیرینگی ‏فلات پهناور ایران نیز به شمار می رود و حتی از آن به عنوان نخستین ‏مکانی که بشر به شکل امروزی خانه سازی را شروع کرده و مدنیت در جهان ‏را شکل داده  یاد می شود.‏
‏ تعرض ها و دستبردها به عرصه و منظر سیلک و حفاریهای غیر مجاز از یک ‏سو و عوامل طبیعی سالهاست که این پیر سترگ بازمانده از نیاکانمان را ‏تهدید می کند. ‏
این روزها درحالی که چشم های نگران دوستدارن میراث فرهنگی هر روز ‏شاهد سرقت و تخریب اثری تاریخی درگوشه و کنار کشور است، اظهارات ‏معاون حفظ واحیای سازمان میراث فرهنگی موجی از نگرانی مضاعفی را در ‏بین کارشناسان و علاقه مندان به سیلک دامن زده است.‏
مسعود علویان صدر گفته است: «اعتقاد نداریم که حتما در حریم یک محوطه ‏یا بنای تاریخی مانند سیلک کاشان نباید هیچ ساخت‌وسازی انجام شود، ‏بلکه براساس ضابطه و با حفظ حرمت‌ها می‌توان ساخت‌وساز کرد.» ‏
هرچند علویان صدر هرگونه دخل و تصرف در حرایم محوطه‌های باستانی به ‏خصوص سیلک را خلاف ضوابط و قوانین تعیین‌شده میراث‌فرهنگی دانسته، اما ‏سهل انگاری در حریم درجه 2 سیلک می تواند فاجعه بار باشد چرا که ‏براساس اسناد و شواهد موجود  برخی از مهمترین یافته‌های باستان‌شناسی ‏از حریم درجه 2 محوطه سیلک به‌دست آمده است.‏
در این بین حسين يزدان مهر رییس میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی ‏کاشان از طراحي سايت موزه و حريم منظري محوطه باستاني سيلک بر اساس ‏مصوبه سفر دوم رییس جمهور به استان اصفهان خبر داده و می گوید: «این ‏کار طي قراردادي تحت عنوان “پروژه مطالعات سايت موزه منظر فرهنگي ‏سيلک “جهت مرمت محيطي و توسعه گردشگري به دانشگاه تهران سپرده شده ‏است.»‏
وي ادامه  می دهد که كار طراحي سايت موزه و حريم منظري و توسعه ‏گردشگري محوطه باستاني با اعتباري بالغ بر 2 ميليارد و 200 ميليون ريال  ‏توسط سازمان ميراث فرهنگي،صنايع دستي و گردشگري کشور و با همکاري ‏دانشگاه تهران بر اساس مطالعات دقيق باستان شناسي و داده هاي ماهواره ‏اي انجام و به تصويب کميته فني اداره کل ميراث فرهنگي،صنايع دستي و ‏گردشگري استان اصفهان نیز رسيده است.‏
درحالی که رییس میراث فرهنگی کاشان با آرامش و امید این خبر را به ‏رسانه ها مخابره کرده، دکتر صادق ملک شهمیرزادی که از سال 1380 تا ‏‏1385  سرپرستی آخرین کاوش ها در سیلک را در 5  فصل برعهده داشته و به ‏نوعی  عمر خود را در محوطه های تاریخی صرف کرده و این روزها برف ‏سفیدی بر سرش نشسته است معتقد است بازنگری در عرصه و حریم محوطه‌ی ‏سیلک، از بین بردن میراث فرهنگی و خیانت است نه حفاظت از این محوطه‌ی ‏تاریخی.وی در توضیح بیشتر این دل نگرانی خود به ایسنا می گوید:« سیلک ‏چیزی نیست که بخواهیم با آن شوخی کنیم، کسی حق شوخی کردن با این ‏محوطه‌ی تاریخی را ندارد. این محوطه آن‌قدر اهمیت تاریخی دارد که تا ‏‏۱۰۰ سال دیگر هم می‌توان در آن کار باستان‌شناسی انجام داد.‏
او ادامه می دهد: در دورانی که بهشتی – رییس سازمان میراث فرهنگی – ‏بود، به من دستور داده شد تا کاوش محوطه‌ی سیلک را آغاز کنم. آن‌ها ‏متوجه شدند تجاوز به تپه‌ی سیلک در حال پیش‌روی است. در آن زمان، نیمی ‏از محوطه را به زمین فوتبال و پیست موتورسواری تبدیل کرده بودند و در ‏نیم دیگر آن، مال‌خرها و دزدها رفت‌وآمد می‌کردند، به‌گونه‌ای که هیچ‌کدام ‏از اهالی کاشان بعد از غروب آفتاب نمی‌توانستند به این محوطه وارد ‏شوند.‏
وی گفت: با سپرده شدن وظیفه‌ی کاوش به من، نخست طرحی در سه مرحله برای ‏سیلک تهیه کردم؛ در هر مرحله، پنج فصل کاوش باید انجام می‌شد که فقط ‏مرحله‌ی نخست آن اجرایی شد. در آن طرح، بعد از پایان مرحله‌ی سوم کاوش ‏باید یک مدرسه‌ی میدانی برای باستان‌شناسی ایران در این مکان ایجاد ‏می‌شد.‏
شهمیرزادی با بررسی تاریخچه کاوش در سیلک گفت:۷۰ سال پیش، وقتی ‏‏«گیرشمن» برای کاوش به ایران آمد، به‌دلیل کم بودن اطلاعات علمی در این ‏حوزه نمی‌توانست اطلاعات جدیدتری به‌دست آورد. به همین دلیل، اطلاعاتی که ‏من از آغاز کاوش در سیلک به‌دست آوردم، بیشتر و علمی‌تر بود.‏
این استاد باستانشناسی با اشاره به فنس‌کشی که از حدود پنج سال پیش در ‏اطراف بخشی از محوطه‌ی سیلکاجرا شده، گفت: فنس کشیدن یعنی محدود کردن ‏و محدود کردن محوطه‌ی سیلک عملا یک زیان بزرگ باستان‌شناسی است. وقتی از ‏حدود پنج سال پیش، دور محوطه را فنس کشیدند و هیچ عکس‌العملی دیده نشد ‏و بعد از این مدت، هیچ صدایی از هیچ کسی درنیامد، اکنون گام دیگری در ‏این زمینه می‌خواهد برداشته شود.‏
این باستان‌شناس با اشاره به قوانین و مقرراتی که در حوزه‌ی میراث ‏فرهنگی وجود دارد، اظهار کرد: باید لایحه‌ای تنظیم شود و به مجلس برود ‏و نمایندگان درباره‌ی این قضیه بحث کنند که چرا باید ۳۸ هکتار از هویت ‏ایران با هدف ساخت‌وساز و انجام هرگونه اقدامی، به افراد دیگر سپرده ‏شود؟! این کار از بین بردن میراث فرهنگی است؛ نه حفاظت از آن.‏
شهمیرزادی که همانند پدری دلسوز که نگران آینده فرزندش است ادامه ‏داد: مشخص نیست از کجا این قانون درآورده شده است که در حریم محوطه‌ی ‏تاریخی سیلک می‌توان ساخت‌وساز کرد؟! امروز آقای مشایی که به ایشان ‏عنوان پدر معنوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری را داده‌اند باید از ‏معاون میراث فرهنگی کشور بپرسد که این قانون از کجا آمده است؟
او تأکید کرد: مسئولانی که می‌خواهند کار بازنگری در سیلک را انجام ‏دهند و به‌دنبال آن، اجازه‌ی ساخت‌وساز بدهند، چقدر درباره‌ی باستان‌شناسی ‏اطلاعات دارند که چنین مسئولیتی را می‌پذیرند؟ ولی ما تا کنون از پنج ‏فصل کاوش در سیلک،‌ شش جلد کتاب نوشته‌ایم و شنبه‌ی آینده نیز آخرین جلد ‏آن برای فروش عرضه می‌شود.‏
این باستان‌شناس پیشکسوت با اشاره به این نکته که در فصل سوم کاوش در ‏محوطه‌ی سیلک کار تعیین عرصه و حریم محوطه را انجام داد و آن زمان، ‏همه‌ی اسناد این اقدام را در پایگاه سیلک به‌عنوان سند گذاشت، گفت: ‏متأسفانه اکنون می‌گویند این اسناد گم شده است. کار تعیین عرصه به‌طور ‏کامل انجام شده بود و باید فقط ۲۰۰ متر دیگر خارج از دایره‌ی اولیه‌ی ‏حریم درجه‌ی یک، برای دیگر حرایم سیلک عقب‌تر برده می‌شد. آن‌ها اسناد را ‏از بین بردند، اما اسلاید‌ها را که نمی‌توانند از بین ببرند.‏
وی با اشاره به این‌که تا کنون هیچ کسی با او به‌عنوان یکی از معدود ‏باستان‌شناسانی که در محوطه‌ی سیلک مدت زیادی کاوش کرده، صحبتی نکرده ‏است، افزود: از چند سال پیش که مرحله‌ی نخست کاوش سیلک به پایان رسید، ‏این محوطه به حال خود رها شد.‏
این درحالیست که چندی پیش مهندس سیف الله امینیان مشاور وقت سازمان ‏میراث فرهنگی کشور در آیین افتتاحیه جشنواره فرهنگی سیلک با اشاره به ‏ارزش و جایگاه سیلک  گفته بود:« گریشمن  با کاوش هایی که در منطقه ‏سیلک انجام داد این محوطه تاریخی را به دنیا معرفی کرد ولی  پس از آن ‏سيلك به مدت 70 سال فراموش و به تدريج به محلي براي نخاله هاي ‏ساختماني و پيست موتور سواري تبديل شد.»‏
امينيان با بيان اين كه پس از اتمام كاوش هاي گريشمن ، نتايج منتشر ‏شده از سوي وي دنيا را به حيرت انداخت، افزود:« در گزارش گريشمن آمده ‏بود سيلك نخستين جايي است كه انسان دست به ساخت و ساز و معماري مي ‏زند، براي نخستين بار بافندگي و ريسندگی مي كند و براي نخستين بار به ‏ريخته گري و ذوب فلز مي پردازد در این گزارش سيلك به عنوان مبدا فن ‏آوري و صنعت محسوب مي شود .»‏
به اعتقاد امينيان اگر گزارش گريشمن 50 سال زودتر ترجمه مي شد، اكنون ‏اين محوطه تاريخي شاهد وضعيت نابسامان كنوني نبود.‏
نگرانی ها در باره سرنوشت آینده سیلک زمانی شدت می گیرد که در سالهای ‏اخیر نمونه های فراوانی از تعرض به حریم و منظر بناهای  تاریخی انجام ‏شده که در بسیاری از موارد آثار نامطلوب و جبران ناپذیری را برجای ‏گذاشته است.بدون شک  اظهار نظر  دوستداران میراث فرهنگی، کارشناسان و ‏مدیران میراث فرهنگی همه در جهت حفظ این یادگار کهن و با ارزش است ‏ولی کم تجربگی و ضعف مدیریت که در این سالها گریبان گیر میراث فرهنگی ‏بوده نگرانی ها را تشدید کرده است. ‏
امید است با همسو شدن این دیدگاهها و استفاده از نظر علمی و کارشناسی ‏فعلان این عرصه شاهد رفع ابهام و سرو سامان گرفتن سیلک باشیم.  ‏