کاشان نیوز- فهیمه استادیان: هشتم دی ماه ۱۳۹۷ در میان انبوهی از مشغلههای کاری تصمیم گرفتم سری به نمایشگاه کتاب بزنم و ساعتی را در میان کتابها، این دیرینهترین دوستانم، سپری کنم. یکی از اولین نکات مثبت که در مورد این نمایشگاه وجود داشت، توجه مسئولان اجرایی به رفت و آمد بازدیدکنندگان و در نظر گرفتن اتوبوس در دو میدان اصلی شهر (۱۵ خرداد و کمال الملک) بود؛ اما گویا این مورد، ساماندهی خوبی نداشت؛ به طوری که ایستگاه این اتوبوسها در میادین مشخص نشده بود و گویا رفت و آمد اتوبوسها منظم نبود. ساعت ۱۷ به مصلی رسیدم. نمایشگاه خلوت و هنوز بازدیدکنندهی زیادی نیامده بود. از همان ابتدای ورود، چیدمان و غرفهبندیها توجهام را جلب کرد که نسبت به دوره قبل بهتر و منظمتر بود.
بن خرید و تخفیفهای خوبی که وجود داشت، هر کتابخوانی را به خرید کتابهای بیشتر وسوسه میکرد به طوری که در یک غرفه تمام صد هزار تومان بن خرید، تبدیل به کتاب شد و با خودم گفتم: کاش مبلغ بیشتری بن میدادند؛ یا به قول یکی از همکاران خبرنگار، کاش به ما خبرنگاران بن رایگان میدادند، که نور علی نور میشد.
کم کم نمایشگاه شلوغتر میشد و انصافاً تعداد بازدیدکنندگان نسبت به دوره قبل بیشتر بود. برنامههای جنبی نمایشگاه در انتهای راهروها در حال برگزاری بود و بهتر میشد اگر برای این برنامهها سالنی مجزا در نظر گرفته میشد که صدای برنامههای جنبی، فقط در همان محوطه مخصوص به خود پخش شود؛ چون تداخل صدای آن با صدای رادیو نمایشگاه، آلودگی صوتی تولید میکرد.
در حین بازدید از غرفهها با تعداد زیادی از ناشران و غرفهداران گفتگو کردم و بسیار متعجب شدم که حتی یک نفر از آنها از شرکت در این نمایشگاه راضی نبودند و در پاسخ سؤال «آیا از نمایشگاه و فروشتان راضی بودید؟» میگفتند: اصلاً راضی نبودیم یا میگفتند: افتضاح بوده!
ناشران و نمایندگان فروش آنها نظرات مختلفی برای فروش اندک خود داشتند و هر کدام دلایل خاصی را بیان میکردند. به نظر میرسد بیشترین نارضایتی آنها که شاید در نگاه اول با شلوغی سالن متناسب نیست، عدم خرید کتاب بازدیدکنندهها بود. یکی از ناشران در این رابطه میگفت: شاید به نظر شما بازدید کننده زیاد باشد اما اکثرا دست خالی یا با خرید بسیار اندک نمایشگاه را ترک میکنند.
غرفهدار دیگری نیز در تایید حرف او اضافه کرد: مردم کاشان خیلی سخت خرید می کنند. همین امروز با چندین مورد مواجه شدم که تا مرحله پرداخت وجه کتاب هم رسیدهاند اما از خرید منصرف شدهاند.
بعضی هم مشکل را برگزاری نمایشگاه استانی در کاشان میدیدند و گفتند:« این نمایشگاهها مختص مراکز استانها است و ما در کاشان توقع فروش خیلی بالا نداشتیم. اما واقعا حجم خرید کاشانیها پایین تر از حد تصور ما بود. نمیدانم علت در مکان است یا در کمبود تبلیغات؟ در مراکز استانها به دلیل مداومت این نمایشگاهها و تبلیغ بسیار گسترده، استقبال مردمی خیلی بیشتر است و همه منتظر برگزاری نمایشگاه در زمان خاص خود هستند و حتی برای خرید برنامه ریزی میکنند.»
بعضی دیگر هم از آداب نمایشگاه کتاب میگفتند که کاشانیها با آن آشنا نبودند:« بازدیدکنندگان با تازههای نشر آشنا نیستند و کمتر کسی است که فهرست کتابهایی که قصد خرید آن را دارد همراه خود آورده باشد. البته ما وظیفه داریم برای تمام بازدیدکنندگان توضیح دهیم و کتابها را معرفی کنیم؛ اما به حرفهای ما اعتماد نمیکنند.»
سومین نمایشگاه سراسری کتاب کاشان، امسال به بهانه پایتختی کتاب برگزار شد و ناشرانی که در نمایشگاههای دیگر پایتختهای کتاب حضور داشتند، کاشان را با آنها مقایسه میکردند. به گفته یکی از ناشران، وقتی نیشابور پایتخت کتاب بود در مکانی دور از شهر نمایشگاه دایر کردند؛ اما آنقدر خوب اطلاع رسانی شده بود و آنقدر خوب استقبال شد که مجبور شدیم برای تأمین موجودی غرفه دوبار سفارش کتاب بدهیم و روز آخر از تمام غرفهی من تنها پنج جلد کتاب مانده بود!
ناشران گلایهمند که سر درد دلشان باز شده بود، نارضایتی خود را از نمایشگاه کتاب کاشان به انواع و اقسام مختلف بیان میکردند. یکی میگفت:« ما در نمایشگاههای استانی فروش خوبی داریم و با این فروش در کاشان ناامید شدیم» و دیگری میگفت:«معمولاً در نمایشگاه های کتاب روزهای پنج شنبه و جمعه، اوج بازدید و فروش ما است که در کاشان این اتفاق نیفتاد و امیدی به روزهای آینده هم نداریم. با این فروش پایین باید هزینه اسکان هم بدهیم و کاش در این مورد مساعدتی میشد.»
ایراد دیگری که ناشران بیان میکردند در نظر گرفتن مصلی به عنوان محل برگزاری نمایشگاه بود. به گفته یکی از ناشران بعد مسافتی که نمایشگاه تا شهر دارد باعث شده مردم رغبتی به بازدید نداشته باشند و فروش ما خیلی پایین باشد و اگر این نمایشگاه داخل شهر برگزار میشد بازدید بیش از دو برابر بود. دیگر ناشر درباره مصلی گفت: «نمایشگاه را در مصلی برگزار کردند که برای مکان هزینهای پرداخت نکنند.»
غرفه دار بعدی میگفت: «به نظر میرسد مردم کاشان دوست دارند کالای خود را درب منزل تحویل بگیرند و هیچ وقت برای خرید کتاب که کالای ضروری نیست، این مسافت را طی نمیکنند.»
گلایه بعدی هم به زمان نمایشگاه باز میگردد:« زمان خرید کتابهای کمک درسی و آموزشی برای دانشآموزان، حداکثر تا پایان آبان ماه بوده و این یکی از دلایل فروش پایین این کتابها است. همچنین دانش آموزان مخاطبان اصلی نمایشگاههای کتاب هستند و این نمایشگاه بازدید دانش آموزی نداشت و در زمان صبح تعطیل بود و این یکی از دلایل فروش پایین ما بود.»
یکی از کتابفروشان کاشانی هم که در نمایشگاه بود نظر خود را درباره فروش پایین نمایشگاه اینطور بیان کرد:« کتابفروشیهای کاشان نیاز شهر را پوشش میدهند و مردم نیازی نمیبینند این مسافت را برای خرید کتاب طی کنند.»
نارضایتی و گلهمندی ناشران، در کنار استقبال چشمگیر مردم به نسبت نمایشگاههای گذشته، ما را مشتاق کرد تا دلایل این امر و میزان فروش کتاب را از مسئولان برگزاری نمایشگاه کتاب کاشان سوال کنیم.
۱۲ دی ماه، یک روز پس از پایان نمایشگاه، با محمد نظافتی معاونت فرهنگی هنری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان و دبیر اجرایی نمایشگاه کتاب،گفتگویی تلفنی داشتیم و ایشان با صبر و حوصله به سؤالات ما پاسخ دادند.
نظافتی دلیل انتخاب مصلی به عنوان محل برگزاری را اینطور توضیح داد:« در مورد مکان نمایشگاه ما نیاز به یک محوطهی بزرگ سرپوشیده داریم؛ ۲۷۶ ناشر و ۶۳۰۰۰ عنوان کتاب در این نمایشگاه بودند. اگر مکان مناسب نباشد ناشران رغبتی به حضور نخواهند داشت. غیر از مصلی، فضای مناسب با این ظرفیت در کاشان نداریم. بیش از ۴۰۰ ناشر در سایت مؤسسهی نمایشگاههای فرهنگی ایران ثبت نام کردند و با اینکه مساحت مصلی ۴۰۰۰ مترمربع است، مجبور به گزینش شدند و در نهایت ۱۸۰ غرفه ایجاد شد. چون نمایشگاهها استانداردهای خاص خودش را دارد و در کاشان مکان دیگری نداریم. فضای مربوط به کارخانه های مخمل و ابریشم هم که بعد از دارالسلام است، فضای بزرگی ندارد و از نظر بعد مسافت با مصلی تقریباً یکسان است، با این تفاوت که مصلی دسترسی آسانتری دارد و محوطهی پارکینگ هم دارد.»
به گفته دبیر اجرایی نمایشگاه کتاب متأسفانه عدم وجود فضای مناسب برگزاری نمایشگاهها از جمله نمایشگاه کتاب یک نقطه ضعف است. این نمایشگاه در تقویم برنامههای مؤسسهی نمایشگاهها نبود و به بهانه پایتختی کتاب، بعد از نمایشگاه استانی تصمیم گرفتند نمایشگاهی در کاشان هم باشد و دیر به ما اعلام شد. در نهایت مصلی را انتخاب کردیم و آیت الله نمازی هم لطف داشتند و موافقت کردند. در واقع مکان مصلی برای برگزارکنندگان مشکلات و هزینه هم داشت. روز جمعه تمام تجهیزات نمایشگاه را خارج کردیم تا نماز برپا شود و بعد از پایان نمایشگاه نیز باید مصلی را فرش شده با قفسههایی که بوده تحویل دهیم. اینها همه هزینه بر است؛ ضمن اینکه برنامههای نماز مصلی هم دچار مشکل میشود و اگر مکانی مخصوص برپایی نمایشگاه باشد، این مسائل را نخواهیم داشت.
معاون فرهنگی اداره ارشاد کاشان ادامه داد: «ما از محل دائمی نمایشگاهها، فقط یک تابلو داریم که سالهاست در مسیر پارک بام شهر گذاشتهاند و خبری از مکان نبوده و این یک نقطه ضعف برای کاشان است.»
نظافتی درباره بینظمی حرکت اتوبوسها گفت:« در نمایشگاه امسال، شهرداری کاشان ، همکاری خوبی داشتند و اگر این مساعدتها نباشد نمیتوان کار به این سنگینی را برگزار کرد. در بحث اتوبوسها میدانیم که مشکل وجود داشته و سعی کردیم مواقعی که اتوبوس نباشد، ناشران را با سرویسهای شخصی و با هزینهی خودمان جابه جا کنیم و تلاش کردیم با توجه به تجربه قبلی، شرایط بهتری فراهم شود.»
او همچنین درباره علت نداشتن زمانی برای بازدیدهای دانش آموزی در نمایشگاه توضیح داد:« قطعاً یکی از مدعوین ما در برنامهریزیها، دانش آموزان بودند و حتی در پوستر اولیه ساعت ۹ تا ۱۲ برای صبح در نظر گرفته شده بود. زمانی که برای ساعت صبح با آقای حکیمیان تماس گرفتیم ایشان گفتند مدارس کاملاً درگیر امتحانات هستند و نمیتوانند برای بازدید بیایند. در دورهی قبل هم با اینکه بازدید دانش آموزی داشتیم ناشران در مورد آمار فروش صبح خیلی ناراضی بودند و اینکه فرصتی هم برای استراحت و شروع زمان بعد از ظهر نداشتند. بنابراین تصمیم گرفته شد که ساعت بازگشایی از ساعت ۱۵ تا ۲۱ باشد.»
دبیر اجرایی نمایشگاه کتاب در مورد عدم حضور بعضی ناشران نیز گفت:« انتخاب ناشران بر عهدهی ما و حتی استانها نیست. ابتدا ناشران در وبسایت مؤسسهی نمایشگاههای فرهنگی ایران ثبت نام میکنند و توسط کمیتهی انتخاب ناشران در معاونت فرهنگی وزات فرهنگ و ارشاد اسلامی، گزینش میشوند و بعد از انتخاب، اسامی ناشران اعلام و فهرست آنها به ما داده میشود.»
بخش دیگر سوالات ما درباره میزان فروش و استقبال مردم از نمایشگاه بود و اینکه چرا ناشران از فروش خود ناراضی بودند. نظافتی این سوال را در چند بخش توضیح داد. به گفته او در مجموع آمار فروش امسال نمایشگاه کتاب کاشان نسبت به دوره قبل خیلی بالاتر بوده است.
معاونت فرهنگی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان توضیح داد:« ما در اجرای نمایشگاه کتاب، دو مورد را باید در وظایفمان در نظر بگیریم. اول مردم هستند که باید برای خرید و افزایش آمار سرانه مطالعه کشور حمایت شوند و دوم حمایت از ناشران است. برای ناشران، نمایشگاه را آماده میکنیم و کتابها با هزینهی ارشاد به مکان برگزاری میرسد. در همان بن کتاب که توسط مردم خریداری میشود، بخشی هم برای حمایت ناشر در نظر گرفته شدهاست. اگر هزینههای نمایشگاه دقیق محاسبه شود، تقریباً بالای ۳۰۰ میلیون تومان هزینه شده است؛ که شامل هزینههای ریالی و هزینههای خدماتی بوده که مربوط به ناشران هم میشود.»
نظافتی دلیل فروش پایین کتاب را اینطور عنوان کرد:« کاشان در واقع یک شهر کارگری است و در حال حاضر اوضاع اقتصادی چندان مطلوب نیست و ما نمیتوانیم کاشان را با یک مرکز استان مقایسه کنیم. رضایت ناشران نسبی است و نباید با شهرهای دیگر مقایسه شود و از نظر خرید کتاب برای کاشان و اینکه این حجم کتاب طی یک هفته به خانههای مردم رفته است، ما به هدفمان رسیدهایم و در بحث نظر سنجی مردم هم رضایت بالایی داشتیم. ناشران معمولاً دوست دارند آن تعداد کتابی که به نمایشگاه میآورند، کامل فروش رفته و نیازی به برگرداندن آنها نداشته باشند؛ چون هزینه بازگشت کتابها بر عهدهی خودشان است.»
به گفته نظافتی میزان فروش کتاب رضایت بخش بوده و بر اساس آماری که از بانک شهر گرفتیم، ۳۰۲ میلیون تومان به صورت بن به بازدیدکنندگان فروخته شده است. میزان فروشی که مردم با کارتهای بانکی پرداخت کردند، توسط درگاه آسان پرداخت بوده و آمار دقیق آن را روز شنبه به ما اعلام میکنند. از فروش نقدی نیز آمار دقیقی نداریم. تخمین زده شده که کل فروش نمایشگاه کتاب کاشان، بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون و حتی بالاتر باشد که برای شهری مثل کاشان با این اوضاع اقتصادی و افزایش قیمت کتاب، خیلی خوب است.
دبیر اجرایی نمایشگاه کتاب کاشان در پایان افزود:« ما علاقهمند هستیم که نمایشگاه کتاب، هرسال برگزار شود. همانطور که گفتم نمایشگاه کتاب کاشان در تقویم سالانهی مؤسسهی نمایشگاههای فرهنگی نیست. این نمایشگاهها بیشتر در مراکز استانها برگزار میشود؛ اما در شهرهایی که آمار فروش خوبی داشته باشند هم، امکان برگزاری مجدد هست و باید توسط مدیران و مسؤلان پیگیری شود.»
افزایش قیمت کتاب در سالهای اخیر، باعث شده تا کتابخوانها هم کمتر توان خرید داشته باشند. اگر قیمت هر کتاب را میانگین ۴۰ هزار تومان در نظر بگیریم، با فروش ۶۰۰ میلیونی کتاب در شش روز نمایشگاه، میتوان تخمین زد معادل ۱۵ هزار جلد کتاب در کاشان فروش رفته است. بعید به نظر میرسد کتابفروشی در کاشان در یک هفته، این مقدار فروش را تنها از کتاب، به جز لوازم تحریر و نشریات، داشته باشد.
در انتها نگاهی به آمار فروش نمایشگاه استانی اصفهان که در آبان ماه ۹۷ برگزار شد، میتواند مقایسه خوبی را رقم زند. سیزدهمین نمایشگاه استانی کتاب اصفهان از ۹ تا ۱۵ آبان ۹۷ برگزار شد. ۵۰۰ ناشر در این نمایشگاه شرکت کردند و حدود یک و نیم میلیارد بن کتاب برای بازدیدکنندگان اختصاص داده شد. در نهایت فروش نمایشگاه کتاب اصفهان در حدود ۶ میلیارد تومان بود. اصفهان به عنوان مرکز استان و پس از سیزده سال برگزاری و در اختیار داشتن محل دائمی نمایشگاههای بینالمللی، توانسته جایگاه خود را در میان نمایشگاههای استانی کتاب پیدا کند تا علاقمندان از سراسر استان برای خرید کتاب در آبان ماه به اصفهان مراجعه کنند. امید است با ایجاد زیرساختهای مناسب و حمایت مسؤلان و مردم، این گونه رویدادهای فرهنگی در کاشان مداومت داشته و با کیفیت بالاتری برگزار شود.
آقای نظافتی به این نکته توجه داشته باشند که حضورناشران برتر کشور،وجود کتاب باکیفیت چاپ خوب وصد البته تعیین زمان مناسب برای نمایشگاه می تواند به برگزاری این برنامه کمک کند ومتاسفانه نمایشگاه کتاب امسال از این مولفه ها کمتر برخوردار بود.حیث المجموع باید به دست اندر کاران برپایی این رخداد فرخنده بویژه دوستان ارشاد و شهرداری خسته نباشید بگوییم.
یک بار رفتم نمایشگاه، انقد خاک تو هوای نمایشگاه بوده که غرفه دارا همه ماسک زده بود و به من میگفتن بچه کوچیک داری خیلی نمون ما هم داریم خفه میشیم
بسیار عالی و جامع. سپاس از خانم استادیان