کاشان نیوز-علی خالوئی*: «ویشنگ» نام میدانی کاسه مانند طبیعی است در مرتفع‏ترین بخش شهرستان در شهر برزک. با مساحتی برابر ۴۲۱۰ هکتار و در ۵۰ کیلومتری جنوب غربی شهرستان کاشان که به‌عنوان یکی از قدیمی و اصلی‏ترین حوزه‏های «تولید آب» یا همان «حوزه آبخیز دشت کاشان» نامیده می‌شود. دشتی مملو از جاذبه‏‌های طبیعی جانوری و گیاهی؛ و اما گمشده در بین مرتفع‏‌ترین کوه‏‌های دشت.
حوزه آبخیز ویشنگ یکی از مهم‌ترین حوزه‏‌های منتهی به «رودخانه چمرود» است که از بخش جنوب غربی کاشان؛ بالادست شهر راوند به دشت می‌ریزد؛ این حوزه به لحاظ تولید آب و تغذیه منابع آبی شهرستان بسیار حائز اهمیت است؛ یعنی اصلی‏‌ترین، وسیع‏‌ترین و اولین حوزه تولید آب شهرستان است که قبل از حوزه‏‌های آبخیز «مرق»، «نشلج»، «ون» و «رهق» وظیفه تولید آب شهرستان را به عهده دارد.
هدفم از نگارش این مطلب؛ مباحث «آبخیز» یا «آبخیزداری» نیست که در این مقال بسیار گفته و نوشته‏‌ام، هدفم معرفی توانمندی‏‌های منحصربه‌فرد «طبیعت» و «جاذبه‏‌های طبیعی» ویشنگ است.
وجود گونه‏‌های گیاهی منحصربه‌فرد شهرستان و حتی استان اصفهان، همچون گونه‏‌های خاص «آویشن» و «زرین گیاه» و شاید ویشنگ به اقتباس از آویشن «اندمیک» (۱) این منطقه به همین نام نام‌گذاری شده باشد؛ که دکتر طاهری پژوهشگر فرهنگی برزکی این موضوع را منتفی می‏داند و معتقد است بر اساس منبع «مرآت القاسان» ویشنگ از اصطلاح «هیشنگ» گرفته‌شده است.
برمی‏‌گردیم به اصل موضوع، توانمندی‏‌های گیاهی منحصربه‌فرد طبیعی ویشنگ، وجود جامعه «آویشن کرمانی» است که با این حجم رویشگاهی قطعاً طبق اظهارنظر کارشناسان اداره کل منابع طبیعی استان اصفهان، در استان، بی‏‌نظیر و منحصربه‌فرد است؛ و گونه گیاهی روبه انقراض «زرین گیاه» که یکی از رویشگاه‏‌های اصلی شهرستان در این منطقه است.
و اما جاذبه‏‌های طبیعی در بخش جانوری، ویشنگ از آذرماه ۱۳۸۹ تنها منطقه حفاظت‌شده شهرستان کاشان در شهر برزک، شناخته شد. وسعتی برابر ۶۲ هزار هکتار با ۲۲ گونه جانوری پستاندار و ۱۰۳ پرنده، مواهب حضرت باری است در این بخش عظیم که به‌آسانی نمی‏‌تواند مغفول ماند.
وجود این منطقه زیبا، به‌عنوان یکی از بکرترین مراتع شهرستان کاشان می‏‌تواند به یکی از الگوهای بسیار موفق اکوتوریسم و گردشگری طبیعت نه‌تنها در یک‌رشته بلکه در چندین رشته توأمان مورد اقبال بخش «گردشگری طبیعت» یا «اکوتوریسم» قرار گیرد.
رشته‏‌های همچون؛ «کوه‌نوردی»، «دشت‏‌نوردی»، «دوچرخه‏‌سواری»، «گیاه‏‌شناسی»، «پرنده‏‌نگری»، «حشره‏‌نگری» و «حیات‏‌وحش پستاندار»، همه و همه در کنار تولید گیاهان داروئی منحصربه‌فرد «زرین گیاه»، «آویشن کرمانی» و «باریجه»، خواهد توانست نام و «برند ویشنگ» را کشوری، ملی و حتی فراملی نماید.
از رصدخانه ملی گذشتم و نامی نبردم و از «گردشگری نجوم» قابلیتی ذکر نکردم چراکه، ویشنگ باوجود «رصدخانه ملی» که پروژه کشوری است، خود «خورشیدی است بر آسمان گردشگری نجوم» است ولی اهالی نیاسر، گوی سبقت را قبلاً از اهالی برزک ربوده‏‌اند.
متخصصان فن محیط‌زیست معتقدند؛ که در طبیعت دخالت نباید کرد حتی در وجه مثبت و شاید به این پیشنهاد خرده بگیرند که ایجاد یک تالاب طبیعی در ویشنگ می‏تواند بقول امروزی‏‌ها کولاک کند؛ کولاک گردشگری تخصصی پرنده‌شناسی؛ ایجاد یک تالاب خواهد توانست تمامی پرنده‏‌نگرها و پرنده‏‌شناسان ایران و خاورمیانه را به خود جلب کرده و تولید ثروتی عظیم از محل اکوتوریستم کند.
راستی مگر «جاذبه‏‌های گردشگری و طبیعی ویشنگ برزک»، چه کم از «جاذبه‏‌های گردشگری قمصر» و یا «جاذبه‏‌های گردشگری نیاسر» دارد که نیاسر موفق به کسب شهر نجوم می‌شود ولی ویشنگ نمی‏‌تواند؛ قمصر موفق به «گردشگری گیاهان داروئی و گلاب» می‌شود ولی ویشنگ برزک نمی‏‌تواند.
و این سؤال که آیا اهالی برزک نمی‏‌توانند؟ یا نمی‏‌خواهند؟ همچون دیگر بخش‌ها «برندی بنام» داشته باشند؟
شاید یک مثال اهمیت موضوع را بهتر آشکار نماید؛ آقای پرویز بختیاری، کارشناس و مؤلف نام‌آشنا و برجسته حوضه پرنده‏‌شناسی کشور معتقد است؛ وقتی‌که یک پرنده بنام «شهدخور کوتوله» در کشور کوبا به‌عنوان «کوچک‌ترین پرنده جهان»، می‏‌تواند سالانه بالغ‌بر ده هزار گردشگر جذب نماید و تولید ثروت برای جوامع محلی نماید؛ چرا اقبالی به گردشگری پرنده‏‌نگری با تمام داشته‏‌های طبیعی کشورمان نمی‏‌شود.
پیشنهاد نگارنده صراحتاً به ایجاد یک «تالاب طبیعی» در ویشنگ است. پیشنهادی که با استقبال آقای بختیاری مواجه می‌شود و آن را کاری عالی توصیف می‏کند اما بامطالعه کارشناسی دقیق؛ کاری که مثلاً در همین دبی رخ‌داده است. دبی «دریاچه مصنوعی» به وسعت بیش از ۱۰ هکتار به نام «القدره» به وجود آورده که تا ۶ سال قبل وجود نداشت و حالا پناهگاه و کریدور و استراحت‌گاهی شده است برای پرندگان مهاجر.
مدیران، معتمدین، تأثیرگذاران شهر برزک، خطابم با شما بزرگواران است، لطفاً ویشنگ را برای خودتان، نه برای خودش، دریابید، سرحال بودن ویشنگ نه‌تنها «برزک» که «سعدآباد»، «نابر»، «خنچه و بارونق»، «راوند»، «کاشان»، «آران و بیدگل» و «نوش‌آباد» همه و همه حال‌شان بهتر خواهد شد، چون آنجا بالادست رودخانه است و شعار دهه ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۵ سازمان ملل درزمینهٔ آب و دهه آب جهان این بود که: «ما همه پائین‌دست رودخانه‏‌ایم.»

۱-(اندمیک یعنی گون‌ه‏ای منحصربه‌فرد که در حوزه‏‌های جانوری یا گیاهی خاص یک منطقه یا کشور یا شهر باشد گویند)

*کارشناس حوزه محیط زیست، منابع طبیعی و گردشگری طبیعت