کاشان نیوز-علی خالویی*: دغدغه دسترسی کشورهای درحال توسعه، به انواع منابع جدید انرژی، و کاهش فشار بر منابع زیست محیطی و طبیعی، برای توسعه اقتصادی و اجتماعی، از اهمیت اساسی و ویژه‌ای برخوردار است.
موقعیت خاص ایران از لحاظ اقلیمی، از یک سو و نیاز مبرم به کاربست انرژیهای پاک، تجدید پذیر و نو، همچنین اهتمام کاهش فشار بر منابع پایه از سوی دیگر، لزوم تغییر نگرش سریع استفاده از این منابع را، در جامعه روبه تجمل ایرانی (به لحاظ آمار بالای مصرف منابع پایه و انرژی نسبت به دیگر جوامع) بیش از پیش احساسم می‌شود. لازم است ذکر گردد، سطح توسعه یک کشور و میزان مصرف انرژی آن، رابطه مستقیمی برقرار است.
منابع زیست محیطی در اثر روند توسعه بدون برنامه جامع و مدرن، سالم و پایدار نخواهد ماند. ضرورت سالم نگه داشتن عرصه‌های زیست محیطی، کاهش آلودگی هوا و خاک، و نیاز روز افزون به منابع انرژی و کم شدن منابع پایه، باعث شده استفاده از انرژی‌های نو مانند: انرژیهای بادی و خورشیدی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار باشد.

 ایران به دلیل قرار گرفتن در کمربند تابشی خورشید؛ از پتانسیل بالایی در زمینه بهره‌برداری از این موهبت خدادادی برخوردار است. به طوری که در ۹۰ % خاک کشورمان بیش از ۳۰۰ روز آفتاب خیلی مؤثر وجود دارد.

حضرت باری در آیه ۳۳ سوره ابراهیم می‌فرمایند: «خورشید و ماه را که پیوسته روانند برای شما رام گردانیدیم». و در آیه ۱۲ سوره نحل؛ «خورشید و ماه را نشانه‌های برای تعقل مردمان خردمند می‌دانند». و در آیه ۱۶ سوره نوح می‌فرمایند: «که خورشید را همچون چراغی قرار داده‌اند». و به کرات سوگند به خورشید و تابنده‌گی‌اش یاد می‌فرمایند. این موارد ما را برآن می‌دارد تا بیشتر در مورد شیوه‌های زیستن در این کره خاکی و بهره گیری از این چراغ تابان، به تفکر وا داشته تا سعی وافر در بهبود شیوه‌های مصرف نمائیم.
شاید خیام بر اساس این آیات رباعی زیر را سروده باشند که
 این چرخ فلک که ما در او حیرانیـم         فـانـوس خـیـال از او مثـالی دانـیـم
 خـورشـید چراغ‌دان و عالم فانوس         مـا چـون صـوریـم کـاندر او حیرانیم
از مهم‌ترین قابلیت و توانائی منابع زیست محیطی کشورمان که کمتر به آن پرداخته شده، قرار گرفتن ایران در کمربند تابشی و انرژی خورشید است. البته موقعیت خاص کاشان که در نوارمرکزی کشور واقع شده است این قابلیت را بیشتر برجسته می‌نماید.
روشنائی معابر در ایران شاید یکی از پرمصرف‌ترین منابع و پرهزینه‏‌ترین فاکتورهای مدیریتی شهری باشد. در تاریخ ایران داریم، تا قبل از دوره قاجار، در دوره زمامداری مظفرالدین‌شاه، هنوز خبری از برق در ایران نبود. تا اینکه تاجری بنام، محمدحسین امین‌الضرب، اولین دستگاه تولید برق را از روسیه خریداری کرده و برق به این شکل وارد ایران شد و جای گاز را گرفت. ایشان لقب «پدر برق ایران» را گرفتند.
قبل از آمدن برق به ایران، روشنایی خیابان‌ها و کوچه‌ها، یکی از مشکلات دولت وقت بود. برای رفع این مشکل، اولین بار در ایران اقدام به راه اندازی کارخانه‌ای که روشنایی خیابان ناصریه و خیابان باب همایون را با استفاده از گاز کاربیت تامین می‌شده، گردید. البته این روشنایی، مختص خیابان‌هایی بود که به دربار منتهی می‌شد و با اولین سفر ناصرالدین شاه به فرنگ، روشنایی به ایران آمد و خیابان‌های شهر را برای مدت کوتاهی روشن کرد اما پس از چند روز توسط اهالی قطع و خراب و روشنایی آن منحصر به اندرون دربار شد.
از آن زمان تا بحال تغییرات عمده‌ای در چگونگی استحصال و منابع تولید برق (کاربرد انرژیهای خورشیدی و بادی) صورت نگرفته است. گویا اینکه مطالعاتی پیرامون شناخت و پتانسیلهای انرژی‌های نو، به‌ویژه انرژی خورشیدی از حدود سال ۱۳۷۰ آغاز شده است.

خرم آباد یکی از شهرهای ایران است که موفق به اجرای تکنولوژی خورشیدی در یکی از خیابان‌هایش شده است.

 ایران به دلیل قرار گرفتن در کمربند تابشی خورشید؛ از پتانسیل بالایی در زمینه بهره‌برداری از این موهبت خدادادی برخوردار است. به طوری که در ۹۰ % خاک کشورمان بیش از ۳۰۰ روز آفتاب خیلی مؤثر وجود دارد.
یکی از فاکتورهای مهم جانمائی رصد خانه ملی در ارتفاعات کاشان، وجود قریب به ۲۶۰ روز آسمان بدون ابر و آفتابی بودن شهرستان و منطقه است. این موضوع به لحاظ کاربست و اشاعه فرهنگ مصرف انرژی خورشیدی، بسیار حائز اهمیت است.
میزان تابش خورشید در نقاط مختلف ایران بین ۱۸۰۰ تا ۲۲۰۰ کیلووات ساعت بر مترمربع در سال؛ برآورد گردیده است، این مقدار، از میزان متوسط جهانی بیشتر است. این پتانسیل مطلوب انرژی خورشید در بسیاری از نقاط کشور، من جمله کاشان؛ زمینه مناسبی برای استفاده از تجهیزات خورشیدی؛ بخصوص در پارک‌ها، خیابان‌ها و معابر شهر؛ فراهم نموده است. در کاشان این مقدار حدود ۲۰۰۰ تا ۲۲۵۰ کیلووات ساعت بر متر مربع در سال برآورد شده است.
رویکرد استفاده انرژی خورشیدی در خیابان‌ها و معابر شهری و رفع نگرانی‌های اهالی کاشان مبنی بر جوابگوئی و موفقیت این پروژه؛ باعث تشویق ساکنین دشت کاشان نسبت به کاربست انرژیهای نو و پاک را مسبب خواهد شد.
در کشور همسایه، افغانستان؛ قریب به یک دهه گذشته، کاربرد انرژی خورشیدی در بین مردم افزایش یافته است. در کابل ۱۵ درصد مردم از برق خورشیدی استفاده می‌کنند. تکنولوژی صفحات خورشیدی در میان روستائیان افغان، جهت آبیاری مزارع، حدود ۵۰ درصد افزایش فروش داشته است.
 در برخی شهرهای ایران نیز گرایش مدیران شهری نسبت به کاربرد انرژی خورشیدی در سالهای اخیر روبه گسترش است. ولی متاسفانه در شهر کاشان شاهد این تکنولوژی نیستیم و این جای بسی تأمل است.
خرم آباد یکی از شهرهای ایران است که موفق به اجرای تکنولوژی خورشیدی در یکی از خیابان‌هایش شده است. به نقل قول مدیران شهری؛ با اجرای این پروژه در بلوار انقلاب، در طول شبکه‌ای به طول ۱۰۰۰ م‌تر، تعداد ۸۰ پایه و ۴۰ اصله چراغ استفاده شده، روزانه ۱۵۰ کیلووات ساعت و مجموعاَ در طی سال ۵۴۷۵۰ کیلووات ساعت صرفه جویی انرژی گردیده است. صرفه جویی حاصل از اجرای این پروژه ۲۳. ۵۴۲. ۵۰۰ریالی برآورد شده و شاید این بار هزینه از روی دوش مردم کاهش یافته است.
کاربست انرژیهای تجدید پذیر در جهان یا حتی المکان گرایش به این سمت و سیاق روبه افزایش است. پیش بینی می‌گردد در سال ۲۰۹۰ شاهد چرخش کامل جهان به سمت این منابع عظیم و فناناپذیر خواهیم بود که با کاهش ۹۹ %آلاینده‌های محیط زیستی و جایگزینی آن‌ها با انرژی‌های پاک خواهیم بود.
مجموعه شهری باید نگرش کاربرد انرژی‌های نو، به عنوان منابع پاک و ارزان، جهت تأمین انرژی در حوزه‌های مختلف شهری، پارک‌ها و معابر را در دستور کار خویش قرار دهند. زمان آن رسیده تا استفاده از انرژی‌های با منشاء سوخت‌های فسیلی از دستور کار خارج شوند. براساس مطالعات انجام شده در مرکز هوا و فضای کشور آلمان (DLR) در سال ۲۰۵۰ بیش از ۷۷ %الکتریسیته و ۷۰ %استفاده حرارتی (شامل کلکتورهای خورشیدی، بیوماس و زمین گرمایی) مورد نیاز دنیا از منابع تجدید‌پذیر تأمین خواهد شد. و نیروگاه‌های تجدید‌پذیر با ظرفیتی بالغ بر ۹۱۰۰ گیگاوات خواهد رسید.
جهت نیل به افق ۱۴۰۴ کاشان و عقب نماندن از قافله توسعه و پیشرفت آیا وقت آن نرسیده است که دولت‌مردان و مدیران شهری نسبت به کاربرد این انرژی پاک و ارزان اقدامی نموده و باعث رغبت شهروندان در زمینه استفاده این انرژی گردند. امید به روزی که تمام روشنائی‌های معابر و پارک‌های شهرمان از این انرژی استفاده نموده و کاشان بعنوان الگوی دیگر شهرهای کشور باشد.

*کار‌شناس ارشد منابع طبیعی

تیتر از کاشان نیوز