اجتماعی , اخبار , دسته‌بندی نشده , یادداشت

کاشان نیوز– علی اکبر ارشدی ابیانه: از چهارشنبه‌سوری با نام جشن سوری در تاریخ بخارا یاد شده است.

اما در معنی واژه سوری  عقاید مختلف است: برخی عقیده دارند که واژه «سوری» از واژه پهلوی «سوریک» به معنای سرخ آمده است. بعضی ها هم معنی جشن از آن برداشت کرده اند و عقیده دارند که«سور » به معنی جشن و سرور و مهمانی است. گاهی هم عقیده بر این است که «سوریی» از ریشه «سوئیریه» که در پهلوی به معنای جشن و مهمانی است، نشات گرفته است.

به نظر می‌آید از جشن چهار شنبه سوری در متون قدیمی و مخصوصا قبل از اسلام خبری نیست؛ و بدین جهت احساس می‌شود که این جشن بعد از اسلام در ایران رواج پیدا کرده باشد.

اعراب، روز چهارشنبه را نحس می‌دانستند و در آن روز عروسی و مسافرت و حمام و … نمی‌کردند؛ و احتمالا ایرانی ها تحت تاثیر اعراب، آخرین چهار شنبه سال را با مراسمی به پایان می‌بردند تا از نحسی چهار شنبه های سال جدید دور باشند.

از سوی دیگر، ایرانیان تا قبل از اسلام آوردن، از اسامی روزهای هفته (شنبه، یک شنبه و …) استفاده نمی‌کردند و هر روزماه برای خودش اسمی داشت که با آن نامیده می‌شد.

امروزه در جشن چهار شنبه سوری آتش روشن می‌کنند که این موضوع شاید به منظور گریزاندن سرما و فراخوانی گرما باشد. شاید به خاطر شگون آتش در خاطر ایرانیان و همچنین در ارتباط با داستان ضحاک و فریدون باشد. آدمیان بعد از اینکه مطلع شدند فریدون بر ضحاک پیروز شده، آتش افروختند تا به همدیگر این پیروزی را اطلاع دهند و جشن گرفتند. در واقع بیانگر پایان دوران تاریک ضحاک است.

همچنین از لحاظ اسطوره شناسی، پریدن از روی آتش را می‌توان به گذر از آتش سیاوش، برای اثبات بی گناهی‌اش نسبت داد. در دوران باستان و حتی بعد از آن در بسیاری از تمدن‌ها، گذر از آتش برای اثبات بی گناهی انجام می‌شده است.

در شاهنامه فردوسی نیز اشاره‌هایی به جشن چهارشنبه نزدیک سال نو شده است که این موضوع، نشان دهنده کهن و قدیمی بودن این جشن است.

این جشن باستانی یکی از سنت‌های قدیمی کاشان و روستا های اطراف است:

در این شب کپه‌های آتش را با فواصل معین روشن می‌کردندو با خواندن زردی من از تو، سرخی تو از من از روی آتش می‌پریدند

در این شب  پُلوو خورشت، می‌پختند و شب با خوردن آجیل بی نمک و میوه سپری می‌شد.

مراسم قاشق زنی نیز در این شب مرسوم بود:  بچه ها ونوجوانان  در شب چهارشنبه‌سوری چادر به سر می‌کردند و روی صورت خود را می پوشاندندو با قاشق و کاسه ای به درب خانه همسایه‌ها رفته و با زدن درب خانه صاحب خانه را خبر می کردند، صاحبخانه با صدای زنگ و از صدای قاشق‌هایی که به کاسه‌ها می‌خورد به در خانه آمده و به کاسه‌های آنها آجیل چهارشنبه‌سوری، شیرینی، شکلات، نقل، بادام، انجیر خشک و مانند آنها و حتی پول می‌ریخت.

در شهر کاشان غروب سه‌شنبه آخر سال بانوی خانه بوته‌ای را آتش می‌زد و آن‌ را در کوچه می‌انداخت. کوزه آبی با چند دانه اسفند هم روی آتش می‌ریخت تا بلا دور شود.

فال‌گوشی و گره‌گشایی یکی دیگر از رسم‌های چهارشنبه‌سوری بود که در آن دختران جوان نیت می‌کردند، پشت دیواری می‌ایستادند و به سخن رهگذران گوش فرا می‌دادند و سپس با تفسیر این سخنان پاسخ نیت خود را می‌گرفتند، اگر سخنان دلنشین و شاد از رهگذران می‌شنیدند، برآمدن حاجت و آرزوی خود را بر آورده می‌پنداشتند.

در کاشان و برخی از شهرهای ایران، مراسم چهارشنبه‌سوری را آخرین چهارشنبه ماه صفر نیز برگزار می کرده اند، بنا بر نوشته تذکره صفویه کرمان، چهارشنبه‌سوری در ماه صفر بوده است واین عمل به منظور گرامیداشت سال‌روز قیام مختار ثقفی است و اعلام همبستگی با این نهضت که به خونخواهی سرور و سالار شهیدان (ع) و یاران باوفایش که با افروختن آتش بر پشت بام‌های منازل شهر کوفه آغاز شد

امروزه جشن چهارشنبه‌سوری دستخوش تحول شده است و دیگر آن سنت‌های قدیمی رواج ندارد و جوانان با  آتش بازی و ترقه و با صدای انفجار این روز را جشن می‌گیرند که یک پدیده جدیدو برخلاف فرهنگ سنتی ما است که دنیای مدرن به جشن سوری اضافه کرده است.

در صورتیکه کارکرد اصلی جشن چهارشنبه‌سوری: یکی از بهترین جشن‌ها برای شادی و گردهمایی است و اگر مثل گذشته برگزار شود حادثه ناگواری به دنبال ندارد و زیباترین جشن‌های ایرانی برای تخلیه هیجان و جوانان است.

تصویری از یکی از دیوارنگاره‌های چهل‌ستون، متعلق به دوران صفویه به گفته باستان‌شناسان جشن و پایکوبی ایرانیان را در شب چهارشنبه‌سوری به تصویر کشیده‌است که از این سند مهم می‌توان به نقش کهن این آیین پی برد.

حفظ سنت‌ها، ارزش‌ها و آداب و رسوم و انتقال آن‌ها به نسل‌های آینده از وظایف جامعه است.

نگارنده با توجه به این‌که کوهنوردی‌های زیادی را همراه جوانان هستم می‌بینم که شادی و نشاط از ضروریات جوانان امروز جامعه ما است و ما می‌توانیم با هدایت چهارشنبه‌سوری به سمت اصلی خود و به سبک نیاکان، روحیه شاد زیستی و امید به زندگی را افزایش دهیم و مانند گذشتگان این سنت شادی‌آفرین  را حفظ و با توجه به کارکردهای صحیح آن به نسل بعد از خود انتقال دهیم.