کاشان نیوز- فهیمه استادیان: آسمان همیشه برایم جذابیت خاصی دارد و تماشایش هیچ گاه برایم تکراری نیست. اینجا در زمین هر اتفاقی رخ دهد چه خوب باشد چه بد، آسمان و اجرام آسمانی کار خودشان را می‌کنند و این نظم آنقدر بزرگ و باشکوه است که ما و حتی سیاره ما در مقابل آن مانند قطره‌ای آب در اقیانوس هستیم. خالی از لطف نیست که ما هم گاهی نگاهی به آسمان بیندازیم و از این همه شکوه و آرامش لذت ببریم.
یکی از پدیده‌های نجومی نادر و زیبا «گذر سیارات» است. در این یادداشت کوتاه قصد دارم پدیده «گذر عطارد» (یا همان سیاره تیر) که روز دوشنبه ۲۰ آبان اتفاق می‌افتد را به زبان ساده برایتان روایت کنم.
سیاره عطارد نزدیکترین سیاره به خورشید با فاصله‌ی ۵۷ میلیون و ۹۲۴ هزار کیلومتر و کوچکترین سیاره منظورمه شمسی است. قطر عطارد کمی از ماه بزرگتر و ۴۸۶۰ کیلومتر و قطر خورشید ۲۸۵ برابر عطارد است. مدار عطارد به دور خورشید کاملاً بیضی شکل است؛ مدار بیضی شکلی که خورشید در مرکز آن نیست و به همین دلیل فاصله عطارد تا خورشید ثابت نیست و تغییر می‌کند. دمای عطارد در روز به ۴۰۰ درجه سانتی گراد می‌رسد و در شب‌ها دما تا منفی ۲۰۰ درجه پایین می‌آید.
خب برگردیم به موضوع گذر؛ اول باید بدانیم گذر چیست؟
وقتی اجرام آسمانی را به ظاهر کنار هم می‌بینیم چندین وضعیت ممکن است اتفاق بیفتد که یکی از آن «گذر» است. می گوییم به ظاهر چون در واقعیت، فاصله آن ها بسیار زیاد است اما از دید ناظر زمینی کنار هم دیده می شوند. مثل تیرهای برق یا درختان کنار جاده ها که از دور خیلی نزدیک هم هستند اما وقتی نزدیک می شویم می توانیم فاصله آن ها را ببینیم. گذر وقتی رخ می دهد که یک جرم کوچک از مقابل یک جرم بزرگتر عبور کند.
در مورد سیارات، عطارد و زهره تنها سیاراتی هستند که ما از روی زمین می‌توانیم گذر آن‌ها را از مقابل خورشید ببینیم.
شاید این سوال مطرح شود که عطارد بین زمین و خورشید است پس چرا پدیده‌ی گذر، کم اتفاق می‌افتد؟
پاسخ این سوال به موقعیت مداری زمین و عطارد برمی‌گردد. تصور کنید شما در یک مجتمع مسکونی هستید که آسانسور دارد، اما شما ترجیح می‌دهید از راه پله استفاده کنید. مسلماً در رفت و آمدهای خود فقط همسایگانی را می‌بینید که هر از چندی مانند شما از راه پله استفاده کنند و مسیرشان با شما یکی می‌شود. این اتفاق برای عطارد و زمین هم رخ می‌دهد. مدار و مسیر حرکت این دو سیاره به دور خورشید هم راستا نیستند و تنها در دو نقطه هم خط می‌شوند؛ به عبارتی مدار عطارد نسبت به زمین مایل است. این هم خطی در یک قرن، ۱۳ بار اتفاق می‌افتد که در ماه می و نوامبر است و ما ساکنان زمین بسته به این که کجا باشیم، می‌توانیم تمام یا بخشی از این پدیده را ببینیم.
آخرین گذری که در ایران قابل مشاهده بود، به اردیبهشت سال ۱۳۹۵ باز می‌گردد. ۲۰ آبان ۱۳۹۸ این گذر تکرار خواهد شد و گذر بعدی سال ۱۴۱۱ است. گذر عطارد پنج و نیم ساعت طول می‌کشد؛ اولین تماس سیاره عطارد با خورشید ساعت ۱۶:۰۵ صورت می‌گیرد و تا ساعت ۱۷ رصدگران قادر به مشاهده این پدیده خواهند بود. هر چه به سمت غرب و جنوب غرب برویم با توجه به غروب خورشید، زمان بیشتری برای رؤیت خواهیم داشت. ساعت ۲۱:۳۴ پایان عبور سیاره تیر از مقابل خورشید است و همانطور که ملاحظه می‌کنید بخش زیادی از این پدیده‌ی زیبا از ایران قابل رؤیت نیست. تنها ساکنان آمریکای جنوبی و شرق آمریکای شمالی می‌توانند تمام مراحل گذر را ببینند.
لازم به ذکر است گذر سیارات علاوه بر جنبه‌های زیبایی و ثبت تصاویر، از نظر علمی هم حائز اهمیت است و جمع‌آوری داده برای مواردی مانند محاسبه شعاع زمین، عطارد و خورشید، فاصله زمین تا خورشید و میل مداری عطارد در این رویداد انجام می‌شود.
به دلیل کوچکی سیاره تیر و فاصله آن از زمین برای رصد این گذر، حتما باید از دوربین‌های دو چشمی و تلسکوپ‌های مجهز به فیلتر مخصوص استفاده کرد. تحت هیچ شرایطی با چشم غیرمسلح یا تلسکوپ بدون فیلتر به خورشید نگاه نکنید که برای چشم بسیار خطرآفرین است. توجه داشته باشید که برخلاف تصور عامه، با عینک‌های مخصوص خورشید گرفتگی یا فلاپی و فویل هم نمی‌توان به گذر تیر نگاه کرد. بنابراین اگر مایل به تماشای این پدیده هستید می‌توانید با گروه‌های نجومی شهر خود همراه شوید و از ابزار آن‌ها استفاده کنید. انجمن نجوم سپهر کاشان اولین مرکز آموزشی نجوم در شهرستان، به همین منظور برنامه رصدی به مقصد کویر ابوزیدآباد ترتیب داده است. برای کسب اطلاعات بیشتر و شرکت در این برنامه به آدرس:
@anjomansepehrkashan در پیام رسان تلگرام و یا @nojoumsepehrkashanدر اینستاگرام مراجعه نمایید.
دیدگاه شما