کاشان نیوز-شیوا آقابزرگی زاده: فضاهای شهری هویت شهروندان را ترسیم می‌کند و مناسبات اجتماعی در آن شکل می‌گیرد. آنچه نقش هویت بخشی را در فضاهای شهری بیش از همه ایفا می‌کند المان‌هاست. نصب المان‌های شهری در هفته‌های پایانی سال نشانه‌ای از رخ دادن مناسک و جشن است و نشانه‌ها حاملان زیبایی‌اند. تکرار آن‌ها در طول این ایام اذهان و تصورات شهروندان را در مورد نوروز شکل می‌دهد چنان‌که المان را در ذهن آن‌ها تثبیت می‌کند و به تداوم نوروز در حافظه‌ی تاریخی سمت‌وسو می‌دهد. از سوی دیگر برای گردشگران مانند یک شناسنامه عمل می‌کند که شهر را معرفی می‌کند و اولین ارتباطات را با آن‌ها سبب می‌شود آن هم از نوع بصری. گردشگران بیگانه از شهر مقصد (کاشان) اکنون خاطره سازی می‌کنند در کنار المان‌ها، بیوگرافی کاشان را گاه خود بازتولید می‌کنند و با روایت‌های خود از المان رمزگشایی می‌کنند.

نصب المان‌ها در فضاهای پر رفت‌وآمد عمومی و تاریخی که بیش‌ترین دسترسی فیزیکی و بصری را افراد به آن‌ها دارند معناهای تاریخی می‌آفریند، خاطره تولید می‌کند و خلق زیبایی‌شناسی فضاهای شهری را موجب می‌شود.

این المان‌ها خارج از ما و بیگانه از ما نیستند تصوری غیرازاین ناتوانی ما را از درک آن‌ها نشان می‌دهد. المان‌ها در تعامل با ما و ساختار شهری باید در نظر گرفته شوند. آن‌ها به‌نوعی در تأثیر و تأثر قرار دارند در جریان فضا و زمان و فضاهای شهری را به پویایی سوق می‌دهند. لینچ بر این باور است که «اگر جنبه‌ی بصری شهر را تقویت کنیم بر معنی و تأثیر آن افزوده‌ایم» بر این اساس می‌توان گفت این مورد در ایام نوروز بیش از پیش دیده می‌شود چراکه بر تعداد گردشگران افزوده می‌شود و تبعاً روابط و مناسبات جدید از نوع جدید شکل می‌گیرد. المان‌ها در تأثیرشان بر ما همچون زبانی هستند که به ترجمه‌ی عناصر فرهنگی چون تاریخ، سنن و آداب و رسوم دست می‌یازند و بدین گونه فهم این عناصر میسر می‌شود به طوری که آن‌ها به واسطه‌ی المان رؤیت پذیر می‌شوند.

یادآوری آنچه از نسل‌های پیشین است و تا به امروز دوام آورده و به‌نوعی میراث سیال ماست می‌تواند ما را با واقعیت تجربه‌شده‌ی گذشتگان پیوند دهد و این امر وحدت تاریخی را حتی برای لحظه‌ای ایجاد می‌کند در اینجاست که وحدت از اکنون به گذشته و آینده در حرکت است و انسان و فرهنگ در تحرک‌اند و فرهنگ از بی‌حسی و مردگی به سوژه‌ای تأثیرگذار در شهر تبدیل می‌شود. شکی در این نیست که فرهنگ در طول سال در تعاملات روزمره‌ی مردم حضور مداوم دارد، خلق می‌شود و خلق می‌کند اما در نوروز تبلور آن در ساختار شهری در قالب المان دیده می‌شود.

اما المان‌ها با تمام ابعاد زیبایی‌شناختی‌شان مهر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مدیریت شهری را بر پیشانی خود دارد.

المان‌ها ممکن است تأثیرشان به حدی باشد که مخاطب خود را وادار به توقف، تفکر و تعمق کنند و یا المان به آلبوم عکس‌های خانوادگی مخاطب بپیوندد و ثبت تاریخی شود و اینجاست که المان موضوعیت یافته است و به سوژه‌ای تأثیرگذار در زندگی بدل شده است؛ اما المان‌های شهری کاشان تأمل و تفکر چندانی را طلب نمی‌کنند و با نگاهی گذرا و سطحی کارکرد خود را ایفا می‌کنند به‌گونه‌ای که باتجربه‌ی زیسته شهروندان پیوند نمی‌خورند و آنان را به بازاندیشی و درگیری ذهنی فرانمی‌خوانند. یا به‌گونه‌ای جلوه‌گر نمی‌شوند که گویی شهر پیراهن تازه‌ای به تن کرده که در لفاف این پیراهن نو هویت اصیل کاشان را نمودار سازد. المان‌هایی که باید ویژگی‌های فرهنگی، جغرافیایی، تاریخی و اقلیمی منطقه کاشان را نشان بدهد چندان تلاشی نمی‌کند و تنها به تبریک سال نو، یکی از اجزا سفره‌ی هفت‌سین، ساعت و… ختم می‌شود و سادگی، سطحی و عامه‌پسند بودن خود را حفظ می‌کند و این‌چنین یکسان‌سازی در سطح کلان اتفاق می‌افتد و به جای مشارکت اندیشه در رمزگشایی المان به‌نوعی عقیم کردن اندیشه برای فرد اتفاق می‌افتد.

بیراهه نیست اگر بگوییم المان‌ها به شهر غنا می‌دهند و مرغ سخنگوی هر شهر هستند برای تمایز آن شهر از شهر دیگر همان‌طور که پاریس با ایفل شناخته می‌شود و…

با توجه به اینکه کاشان قدمتی هفت‌هزارساله دارد بنابراین مصالحی که از آن برای ساخت المان‌ها استفاده می‌شود با یادآوری چنین قدمتی و ترکیب‌بندی به همراه رنگ‌بندی مناسب این تعلق هفت‌هزارساله را تقویت می‌کند و احساس آرامش را در شهروندان به وجود می‌آورد یکی از ضعف‌ها در المان‌های امسال مصالح به‌کاررفته در آن‌هاست که نشانی از سیلک را برنمی‌تابند.

نقش شهرها در قرن بیست و یکم در زندگی انسان‌ها غیرقابل‌انکار است هر المان شهری می‌تواند چشم را وادار به دیدن از نوعی دیگر دعوت کند شهر میزبان این دیدن است.

شیوا آقابزرگی زاده