کاشانیوز ــ محمد مشهدی‌نوش‌آبادی: در یکی از دور دست‌ترین آبادی‌های منطقه کوهستانی کاشان در منطقه ییلاقی چشمه «آب‌درازه» آذران جشنی کهن برگزار می‌شود. ویژگی‌های عمده این جشن عبارت است از برگزاری آیین با تاریخ شمسی، طلب باران، موقعیت قدمگاهی چشمه‌ای آب‌درازه، جشن آب‌پاشان و عنصر هویت‌بخش آیینی.
۱- این آیین مانند چند آیین دیگر از جمله سی‌و‌ششمین روز بهار در روستای «اسفنجان» آذربایجان شرقی و قالی‌شویان اردهال کاشان به تاریخ شمسی برگزار می‌شود. این در حالی است که آیین‌ها و جشن‌های اسلامی به تاریخ قمری و به مناسبت رخدادهای تاریخی قرون اول اسلامی برگزار می‌شود. بنابر این اگر آیینی بر اساس تقویم شمسی برگزار شود نشان‌دهنده بن‌مایه ایرانی آن است، گرچه رنگی از فرهنگ اسلامی به‌خود گرفته باشد.
آیین جمعه آب‌درازه آذران با توجه به اوضاع جوی معمولا در جمعه آخر اردیبهشت یا اول خرداد انجام می‌شود. این آیین امسال در جمعه نهم بهار مصادف با ۳۱ اردیبهشت‌ماه برگزار شد. در واقع نقطه‌ضعف برای برنامه‌ریزی و اطلاع‌رسانی، نامشخص‌بودن زمان دقیق مراسم است. ضعفی که در جمعه قالی فینی‌ها به‌چشم نمی‌خورد.
۲- تحقیقات نگارنده نشان می‌دهد که موقعیت‌هایی که در آن چشمه مقدس قرار دارد، معمولا با حضور یک شخصیت قدسی در پیوند است، گرچه اساس قداست در این مناطق وجود موقعیت‌های چشمه‌ای است که ریشه در قداست آب و چشمه‌های شگفت دارد که ایرانیان آن‌را به ناهید ایزد چشمه‌ها و آب‌های پاک مربوط می‌دانستند. این‌گونه مناطق معمولا در کنار شکاف یا غاری است که ــ به باور معتقدان ــ شخصیتی قدسی در رویا یا عالم واقع در آن حضور یافته است. در همه این‌گونه موقعیت‌ها چه در پیران‌گاه‌های زرتشتیان یزد و چه در موقعیت‌های قدمگاهی اسلامی، داستانی از حضور یا غیبت چهره‌ای مقدس مطرح است. بر این اساس اهالی معتقدند در غار محوطه چشمه آب‌درازه نیز دو امام‌زاده‌ای که در روستای ازوار (سده) مدفون‌اند، شب پیش از کشته‌شدن، در این غار به‌سر برده‌اند و از این روست که این منطقه جایی برکت‌بخش و مورد احترام است.
۳- هدف اصلی از برگزاری این آیین، طلب باران است، مردم به این نیت به چشمه آب‌درازه می‌روند تا باران ببارد و سالی پر برکت و پر محصول داشته باشند و باور دارند که بعد از انجام مراسم به‌گونه‌ای معجزه‌آسا باران خواهد بارید.
طلب باران از مهم‌ترین آیین‌هایی است که در نقاط مختلف جهان از هزاران سال پیش تاکنون برگزار می‌شود. امروزه نیز کم و بیش در ایران صورت‌های مختلف طلب باران برگزار می‌شود و به نظر می‌رسد همه آن‌ها بن‌مایه‌ای جادویی دارد. یعنی انجام اعمالی به‌قصد تحریک آسمان به باریدن که صورت معمول آن انجام نمادین ریزش باران و یا تقلید صدای چک‌چک باران است.
۴- جشن آب‌ریزان یا آبریزگان و آب‌پاشان از آیین‌های باستانی ایرانی است و برخی آن‌را همان جشن تیرگان می‌دانند. درون‌مایه اصلی جمعه آب‌درازه نیز آب‌پاشی است که همان جادوی باران است. از موقعی که مراسم در چشمه آب‌درازه تمام می‌شود، مردم در مسیر چند کیلومتری بازگشت به آذران باید هر لحظه منتظر خیس‌شدن با آب سرد چشمه و قنات‌ها باشند. در آغاز این مسیر چند نفر در وانت‌باری قرار گرفته و بر سر همه عابران چه سواره و چه پیاده آب می‌پاشند. در میان راه هم که جوی آبی است جوانانی دایم ظرف‌های خود را پر می‌کنند و بر سر آیین‌گزاران می‌ریزند. پیران آذرانی نقل می‌کردند هنگام بازگشت زوار آب‌درازه، عده‌ای بر سر دروازه ورودی آبادی و بام خانه‌ها نشسته و تمام آنان را در بدو ورود به آبادی خیس می‌کردند.
۵- به لحاظ اجتماعی این آیین برای آذرانی‌ها عنصری است هویت‌بخش؛ عزم تمام اهالی به برگزاری آیینی چند هزار ساله، دور هم‌نشینی‌ها، برخوردهای گرم و صمیمی، مهربانی و مهمان‌نوازی، شیوه سلوک با بزرگان و پیران که با عزت و احترام توسط فرزندان و نوادگان همراهی و مشایعت می‌شوند و هم‌دلی و همراهی در یک روز مقدس چیزی است که برای جوامع فاقد هویت امروزی حکم کبریت احمر دارد. امسال حدود ۵۰۰ نفر در مراسم حاضر بودند.
۶- تدارکات مراسم از حدود ساعت ۹ صبح شروع می‌شود. ابتدا دو دیگ را جهت پخت آش رشته آماده کرده و مشغول پخت می‌شوند. وسایل تعزیه را در میدان‌گاه قرار داده و منتظر می‌مانند، رفته‌رفته سر و کله اهالی پیدا می‌شود، خانواده‌ها دسته‌دسته آمده و در منطقه وسیع و باصفای آب‌درازه دور هم می‌نشینند، گاهی چند خانوار در کنار هم می‌نشینند و تنقلاتی مانند نخودچی کشمش و مغز بادام همراه با چای آتشی صرف می‌کنند. هنگام ظهر هر خانواده نهاری که از قبل تهیه کرده‌اند را صرف کرده و منتظر آیین تعزیه‌خوانی می‌شود. تعزیه علی‌اکبر یا ابوالفضل خوانده می‌شود و مردم به تماشای آن می‌نشینند. پس از پایان تعزیه و سینه‌زنی مختصر آش بین اهالی تقسیم می‌شود. آن‌گاه در مسیر راه بازگشت آب بر سر آیین‌گزاران پاشیده و منتظر باران می‌شوند. گاهی در حین تعزیه باران می‌بارد و مردم را سخت متاثر می‌کند.
جمعه آب‌درازه احتیاج به مراقبت بیشتر دارد و قرار است در فهرست میراث معنوی ایران ثبت شود؛ آیینی با بن‌مایه‌های ایرانی در بستری اسلامی.
سلام به سایت آذران هم سری بزنید. ممنون از خبرتون. خسته نباشید.