کاشان نیوز ــ دکتر مصطفی‌ عباسی‌مقدم*: رئیس‌جمهور محترم در جمع رؤسای دانشگاه‌ها به موضوع بسیار مهم و سرنوشت‌سازی اشاره کردند که جا دارد همه فرهیختگان به ویژه اساتید و دانشجویان دلسوز و متعهد آنرا جدی بگیرند و در جهت حضور فعال دانشگاه در عرصه ساختن و پیشرفت جامعه اسلامی تلاش بیشتری انجام دهند.
ایشان به حقیقتی تلخ اشاره کردند که به ویژه در سال‌های گذشته بر دانشگاه‌های ما سایه افکنده و اساتید دانشگاهی و نخبگان علمی را به لاک فردیت و منافع شخصی و امتیازات علمی فردی فروبرده است، در حالی که یک نخبه علمی و عضو هیات علمی دانشگاه بایستی پیش از آنکه به فکر حقوق و امتیازات دانشگاهی خود باشد در اندیشه حل مشکلات اقتصادی، فرهنگی و فکری بوده و از همه همت و استعدادش در جهت سعادت و رهایی اعضای جامعه خود از مشکلات بکوشد.
تبدیل شدن مقاله نویسی و پژوهش‌های بی‌تأثیر به دغدغه اصلی دانشگاهیان و غفلت از پژوهش‌های کاربردی و طرح‌های تحقیق و توسعه از دیگر نکات کلیدی و حقایق ملموسی بود که از زبان ریاست محترم جمهور به عنوان آسیب‌شناسی امروز دانشگاه شنیدیم، چیزی که‌ای کاش قبل از آنکه نهیب آن را از ایشان بشنویم از معدود دلسوزان دانشگاهی که همواره هشدار می‌دادند می‌شنیدیم و این همه سرمایه و انرژی و فرصت طلایی آحاد دانشگاهی را صرف هزاران مقاله بی‌خاصیت نمی‌کردیم که پس از این همه سال تعداد بسیار نتوانسته‌اند تحول علمی مشهودی را در هیچ رشته‌ای از رشته‌های علمی دانشگاهی ایجاد کنند.
اگر هم در برخی زمینه‌ها مثل علوم هسته‌ای یا سلول‌های بنیادین تحولی برجسته اتفاق افتاده اتفاقا در عرصه‌هایی بوده که ما تحت فشار و تحریم
علمی و اطلاعاتی بیگانگان و حتی بایکوت ارتباطات علمی بین‌المللی بوده و کمتر امکان تبادل اطلاعات از طریق مقالات و کنفرانس‌ها داشته‌ایم.
بنابراین بایستی با تغییر و اصلاح نگرش خود نسبت به پیشرفت علمی، به همه ابعاد پژوهش و تولید علم معطوف شویم و آماس و تل انبار پایان نامه‌ها و مقالات کم اثر را به جای تولید دانش نو ندانیم و فریب آمارهای اغواکننده و مقایسه خود با کشورهای عقب مانده را نخوریم.
در خصوص حضور هوشمندانه و مسوولانه و همه جانبه دانشگاهیان در مسائل و مشکلات جامعه و ازجمله موضوع هسته‌ای و تحریم‌ها و توافق ژنو که رئیس‌جمهور محترم بر آن تأکید کرده‌اند، باید صادقانه بگوئیم هر چند قصوری آشکار در عملکرد دانشگاهیان دیده می‌شود، لکن عواملی چند به این سکوت و کم تحرکی و بی‌تفاوتی دامن زده‌اند و الا اغلب اساتید و فرهیختگان دانشگاهی دغدغه‌های عمیقی درباره مسائل مبتلا به جامعه خود دارند و هرگز حاضر به شانه خالی کردن از بار مسوولیت اجتماعی و دینی و تاریخی خود نیستند.
مهم این است که حقایق را با هم و به شکل یک مجموعه به هم پیوسته ببینیم تا از داوری یک سویه و عجولانه بپرهیزیم. واقعیت این است که شرایط امروز را با کمک شناخت شرایط گذشته به خصوص فضای سنگین سیاسی حاکم بر دانشگاه‌ها در سال‌های اخیر بایستی بسنجیم و بدون این نکته هر نتیجه و راهکاری ما را به بیراهه می‌برد. یادمان نرود که کمترین نقد و مخالفتی با سیاست‌های حاکم دولت در سال‌های پایانی دهه هشتاد به فشار‌ها و محرومیت‌هایی برای اساتید منجر می‌شد.
یادمان باشد که با ادامه خدمت یا ارتقای تعداد زیادی از اساتید به خاطر اظهار نظر‌هایشان در مسائل مختلف سیاسی و اجتماعی مخالف شد. از
خاطره‌هایمان محو نمی‌شود که چگونه در مصاحبه‌های گزینشی با پرسش‌های تفتیش گونه حرمت اساتید شکسته می‌شد و بد‌تر از آن، اینکه آن‌ها را به نفاق و دورویی و بیان اظهاراتی مخالف عقیده واقعیشان وامی‌ داشتند.
در چنین شرایطی آیا می‌توان انتظار داشت که یکباره همه وارد میدان تبادل نظر علمی و اظهار دیدگاه در مسائل کلان کشور شوند؟ از همه مهم‌تر، آیا در مجموعه تحت امر مدیرانی که تنها بیست درصدشان تغییر کرده و هشتاد درصد دیگر‌‌ همان مدیران و رؤسای دول قبل در دانشگاه‌ها هستند چه انتظاری برای فضای اظهارنظر وجود دارد و آیا این مدیران باقیمانده اجازه اظهار نظر می‌دهند یا با روشهای آشکار و پنهان آن‌ها را تحت فشار قرار می‌دهند؟
علاوه بر این‌ها بایستی به نظامات و مقررات وزارت علوم و دانشگاه‌ها در مباحث تخصصی هم اشاره کرد. عدم توجه به طرح‌های پژوهشی توسعه‌ای و کاربردی، بی‌توجهی به پروژه‌های عملیاتی و پاسخگویی مسائل و دغدغه‌های بومی ازجمله عواملی است که محققان دانشگاهی را از پرداختن به حل مشکلات و نابسامانی‌های ملی و منطقه‌ای باز داشته است. عدم توجه به اطلاع‌رسانی مطلوب پژوهشی و موازی‌کاری گسترده و افسار گسیخته در پایان نامه‌های دانشجویی و استفاده نکردن از این فرصت برای پیشرفت علمی کشور، قطع بی دلیل ارتباط علمی با محافل و دانشگاه‌های خارجی و مواردی دیگر را می‌توان در بیان عوامل برشمرد.
در ‌‌نهایت، راه گریز از شرایط نامساعد فعلی که می‌توان دوره خفگی علما و نخبگان دانست آن است که هم انگیزه‌ها تجدید شود و بستر‌ها و زمینه‌ها
فراهم گردد و نگاه و نگرش مسوولان و مدیران اعم از دانشگاهی و غیردانشگاهی نیز به قشر دانشمند و فرهیخته نگرش بیگانه پنداری نباشد.
از جمله پیشنهادهایی که در این زمینه می‌توان ارائه کرد، تجدید و احیای کرسی‌های نظریه‌پردازی و نقد و نظر در فضایی صمیمانه و با تضمین‌های لازم است که به دور از جنجال و تهدید، هر کسی در محیطی علمی و بدون غوغاسالاری نظر علمی خویش را طرح کرده و به معرض نقد گذارد. همچنین استفاده از برجسته‌ترین و متعهد‌ترین اساتید و محققان دانشگاهی برای تشکیل کمیته‌ها و شورا‌ها برای بررسی پیوسته معضلات ملی و منطقه‌ای و استانی و شهری و ارائه طریق به مدیران و دستگاه‌های اجرایی و قانونگذاری و در واقع تشکیل دولت سایه علمی که می‌تواند مشارکت جمع‌کثیری از نخبگان را در تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها می‌سر سازد.
*عضو هیات علمی دانشگاه کاشان
منبع: روزنامه مردمسالاری