اخبار , فرهنگ و هنر , گفتگو

کاشان نیوز-محبوبه قدیریان: از این سوال آغاز کنیم که هنر را از چه زمانی شروع کردید و چه مراحلی را طی کرده‌اید تا به اینجا رسیده‌اید؟
از سال ۷۴ خوشنویسی را نزد استاد کاظمی در انجمن خوشنویسان شروع کردم و پس از طی مراحل خوشنویسی، فوق ممتاز ثلث را گرفتم. یک دوره بازرس انجمن خوشنویسان بودم و الان هم عضو شورای انجمن هستم. کم کم به سمت تزیین کردن و شکیل کردن خطم رفتم. آن موقع به شکیل بودن آثار نمایشگاهی خوشنویسی توجه نمی‌کردند. اما من معتقد بودم که اگر ما گله‌مند باشیم که چرا مردم و مسئولین به هنر ما اهمیت نمی‌دهند خودمان اول باید اهمیت بدهیم. با این روش و هدف شروع کردم و چون همیشه دوست داشتم آب را از سرچشمه بخورم تهران خدمت استاد آقامیری رییس انجمن نگارگری ایران کلاس می‌رفتم. بعد از چندسال تحولاتی در کاشان ایجاد شد و اگر نمایشگاهی در کاشان زده می‌شد خیلی از آثار با قاب‌ها و پاسپارتوهای خوب تذهیب شده بود.

از سال ۸۱ که تذهیب را حرفه‌ای شروع کردم روزی ۱۶ ساعت کار می‌کردم. از اوایل ۸۷ تا تابستان پارسال شاید مجموعا بیست شب ساعت یک خوابیده باشم. بقیه شب‌ها تا اذان صبح بیدار بوده‌ام و کار می‌کردم. در کاشان هم خوشنویسی و هم تذهیب و نگارگری را شروع به تدریس کردم. در بحث آموزش سعی کرده‌ام خیلی حرفه‌ای کار کنم. دوستانه ولی فوق العاده جدی پیگیر کار شاگردان بوده‌ام. خوشبختانه خیلی از شاگردان به نتیجه رسیده‌اند و حتی با کسب رتبه‌های بین المللی باعث افتخار شهر و کشورمان شده‌اند.

دلیل گرایش شما به هنرهای تذهیب، نگارگری و خوشنویسی چه بود؟
دلیل آن قدسی بودن این دو هنر خوشنویسی و نگارگری و تذهیب بود. چندین حدیث داریم که کسی که بسم الله را بنویسد از ثواب بسیاری بهره‌مند می‌شود. این دو تنها هنرهایی هستند که این افتخار را دارند که در خدمت قرآن باشند.

خودتان قرآن هم تذهیب کرده‌اید؟
کارهای قرآنی زیاد داشته‌ام. حضرت آیت ­الله میر سید محمد یثربی نیز در نظر دارند با همت تعدادی از بزرگواران قرآنی را توسط استاد کاظمی و بنده تهیه نمایند که این اقدام ایشان را ارج می‌نهم.

وضعیت تذهیب در کاشان و ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در این چند ساله هنرمندان ما در جشنواره‌های داخلی و خارجی جزو بهترین‌ها بودند و اکثرا رتبه آوردند. خانم رضوی رتبه اول را در سال ۲۰۱۲ درجشنواره‌ای بین المللی بین حدود ۳۷ کشور کسب کردند وکارشان را برای موزه الجزیره الجزایر خریداری کردند. پارسال همین خانم رضوی رتبه چهارم تذهیب در ترکیه شد. خانم زرگریان در مینیاتور در ترکیه نفر سوم شد.
جایگاه هنری ایران در هنر اسلامی هنوز هم جزو بهترین هاست. اما کشورهای دیگر با سرعت خیلی زیاد و با سرمایه گذاری چه در خوشنویسی و چه در نگارگری حرکت می‌کنند؛ خصوصا ترکیه و الجزایر و حتی امارات.

چه تعداد شاگرد دارید که این تعداد استعدادهای خوب و برگزیده در میان آن‌ها وجود دارد؟
در حال حاضر ۳۰ شاگرد در آموزشگاه دارم که کلاسهای آن هفته‌ای سه جلسه در دو روز برگزار می‌شود. در دانشگاه هم شش واحد برای دانشجویان صنایع دستی دارم که امیدواریم با ورود رشته نگارگری به دانشگاه کاشان اتفاقات خوب دیگری هم در این زمینه رقم بخورد.
با اوصافی که شما درباره این هنر در کاشان توصیف کردید، کاشان الان بستر مناسبی هم برای اضافه شدن نگارگری به رشته‌های دانشگاهی دارد. آیا به زودی شاهد این اتفاق خوب که اشاره کردید، خواهیم بود؟
در خصوص رشته نگارگری بنا به درخواست حقیر دکتر چیت سازیان، مدیر گروه هنر اسلامی دانشگاه کاشان نامه نگاری‌هایی را انجام داده‌اند و دنبال این هستند که در دانشگاه کاشان در مقطع ارشد به عنوان گرایش رشته هنر اسلامی اضافه شود. دکتر عمرانی‌پور رییس دانشکده هم خیلی استقبال کرده‌اند. امیدواریم که هرچه زود‌تر نگارگری هم اضافه شود که به لحاظ آکادمیک هم تحولی در نگارگری کاشان اتفاق بیفتد.

هنر تذهیب از گذشته تا کنون چه تغییراتی کرده است؟
تذهیب قبلا به حمایت و سفارش حکمای وقت صرفا داخل کتاب کار می‌شد و تنها هنر کتاب آرایی بود. اما از وقتی صنعت چاپ آمد به شکل انفرادی هم وجود دارد و می‌تواند به تنهایی یک اثر نفیس باشد. دادن یک سری تغییرات مجاز است؛ ولی باید به اصول عقایدی که به عرفان و عقاید اسلامی ربط پیدا می‌­کند پایبند بود. تکنیک، رنگ آمیزی و ابعاد تغییراتی کرده است. اما چیزی که ماندگار است آن اصول است. در مدرنیته اتفاقاتی می‌فتد که چندسالی هست تمام می‌شود و می‌رود. اما آن سنت و روحیه ایرانی که آن لطافت و ظرافت را می‌پسندد همیشه هست.

آن اصول که فرمودید چه هستند و به لحاظ فرمی چگونه خود را در تذهیب نمایش می‌دهند؟

به عنوان مثال شمسه وسط اثر را با طلا کار می‌­کنیم. بر طبق آیه «الله نور السماوات و الارض»، نور را الله می‌دانند که وسط شمسه نشانگر آن است و از وسط به جهان هستی تلالو پیدا می‌کند. شمسه دارای واگیره‌هایی هست که تکرارمیشود. نقوشی که در حالت دایره تکرار می‌شود همچون تسبیح است که آن را تکرار و گردش و ذکر می‌دانیم. در یک اثرم به نام «طواف» پرندگان و کائنات را نقش زده‌ام که حالت طواف حول شمسه را داشته باشد.

آیا شما کارهایی که عناصر غیرسنتی در آن وجود داشته باشد انجام داده‌اید؟
بله. یک اثر داشتم که هم سنت‌ها در آن حفظ شده بود و هم یک سری قالبهای سنتی را با قوسهای معماری شکسته بودم که موزه هنرهای معاصر تهران چند سال پیش آن را از من خریدند و در گنجینه آنجا نگهداری می‌شود

برای هنرمند حرفه‌ای بودن و ارائه آثار عمیق، ماندگار و حتی تازه قطعا مطالعه نظری زیادی لازم است. مطالعه نظری شما بیشتر در چه حوزه‌ای است؟ آخرین کتابهایی که خوانده‌اید چه بوده است؟
بیشتر شعر و کتابهای عرفانی می‌خوانم و سخنرانی‌های مذهبی گوش می‌دهم. آخرین کتابی که خوانده‌ام کتابی قدیمی درباره تکنیک زرافشانی بوده است. قبل از آن هم یک کتاب درباره نقاشان معاصر جهان مطالعه می‌کردم و قبل از آن هم کتاب معراج نامه که شامل تصاویری درباره معراج حضرت محمد (ص) بود.

بیشتر تحت تاثیر کدام یک از عارفان، شعرا یا فلاسفه بوده‌اید؟
اصولا ایرانی‌ها ارتباط عمیقی با مولانا و حافظ برقرار می‌کنند که کسی دیگر جایگاه‌شان را نمی‌گیرد.

و به عنوان سوال پایانی و البته مهم، از این رو که یکی از رسالتهای رسانه رساندن دغدغه‌های هنرمندان به گوش مسئولان است، چه مشکلات و مسائلی را در حوزه هنر در کاشان می‌بینید؟
یکی از دغدغه‌های ما همیشه نگارخانه بوده است. هنرمندان ما مکان خوب در دسترس و تردد آسان عموم مردم برای نمایش آثارشان پیدا نمی‌کنند. ما می‌خواهیم این هنر بین مردم شناخته شود.

متاسفانه در کاشان علاوه بر نگارخانه مناسب موزه هم نداریم. خیلی از کارهای خود من مشتری دارد. اما خیلی از آثارم را می‌خواهم در شهر خودم بماند و نمی‌فروشم. یکی از آثارم را در ترکیه یکی از نمایندگان مجلس آنجا می‌خواست با قیمت بالایی خریداری کند ولی من به خاطر آنکه آن اثر چندبار مقام آورده بود و ارزش زیادی داشت و مایل بودم در شهر خودم بماند پیشنهاد او را رد کردم.

مسئولان وقتی پشت تریبون می‌روند به هنرمندان، علما، شعرا، ادیبان و اهل فرهنگ افتخار می‌کنند. سوال این است که خودتان چه کار کرده‌اید؟ کارهای سهراب سپهری در حراج دومیلیارد فروخته شد؛ اگر زنده بود کسی صد میلیون می‌خرید؟ آیا از این پول خود سهراب بهره‌ای می‌برد؟ اصلا. چون قدرشان را در زمان حیات نمی‌دانند. حالا هم همین طور است و در آینده هم همین طور خواهد بود.

چند سال پیش پیگیر این بودیم که بزرگداشتی برای رضا عباسی درشان او به صورت بین المللی بگیریم. مسئولان حمایت درشان رضا عباسی را انجام ندادند و بودجه‌ای که باید را نگذاشتند و در نتیجه انجام نشد. چند سالی است که دیگر در جلسات مسئولان شرکت نمی‌کنم. چون برای هنر این شهر نتیجه بخش نبوده، واقعا خسته کننده بوده است. چند سال پیش پیشنهاد دادم که ما حاضریم داخل ضریح سلطان علی را مجانی کار کنیم؛ اما هیچ کدام حاضرنشدند که از این قضیه حمایت کنند. چند وقت پیش که باز به مشهد اردهال رفتم به مسئول فرهنگی آنجا دوباره پیشنهاد دادم. چون نظارتی از اهل فن و کار‌شناسان حرفه‌ای نبوده است حتی یک سری المان‌های اروپایی را وارد ساختمان جدیدکرده‌اند.

انتظار دیگری که از مسئولان هست این است که فرهنگ و درک هنری مردم را بالا ببرند. در ترکیه مسئولین و مردم توانسته‌اند فرهنگ خودشان را که شبیه ما هم هست رشد بدهند. دو روز قبل از افتتاحیه یکی از نمایشگاه‌هایم در ترکیه برای قاب کردن آثارم وارد یک قاب سازی شدم. همه تابلوهای آنجا اصل بود. برای خود مردم ترکیه اصل بودن مهم است که اگر پولی می‌دهند به هنرمند داده شود. ولی در ایران و همین کاشان همه تصاویرقاب شده در قاب سازی‌ها، پوس‌تر است.

با سپاس از شما و بیان دغدغه‌ها و پیشنهادات شما.