«باغ گیاه‌شناسی» کاشان، یکی از پنج باغ اقماری ایران، زیر نظر موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور
احداث «باغ بوتانیک» در کنار «باغ گیاه‌شناسی» اتلاف منابع آبی و بودجه کاشان است
کاشان نیوز– علی خالویی*: شاید کمتر شهروند کاشانی اطلاع داشته باشد که ممکن است در کاشان باغی باشد که از جهاتی کم از «باغ فین» نداشته باشد. البته نه از جهت بُعد میراث تاریخی و گردشگری، بلکه از منظر علمی، «باغ گیاه‌شناسی کاشان»، یکی از پنج باغ اقماری ایران، زیر نظر موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور.
اما در خبری در همین حوالی، در سایت شهرداری آمده احداث «باغ بوتانیک» شهرداری کاشان با اعتباری بالغ بر یک میلیارد تومان کلید خورد. (دوازدهم دی‌ماه ۹۵)
داخل پرانتز عرض کنم، با واژه «بوتانیک» که اصطلاح غیر ایرانی است؛ در کنار نام «باغی ایرانی» که سنخیت و تجانس «باغ‌های ایرانی» را زیر سؤال میبرد، فعلاً کاری نداشته هرچند محل اشکال میدانم.
همه می‌دانند ایرانی‌ها در ایجاد و احداث باغ‌های معروف جهان صاحبِ اندیشه و خرداند و می‌توان مدعی بود به نوعی برند «باغ ایرانی» مابین باغ‌های جهان از منظر طراحی، قابل‌توجه است. «باغ فین کاشان»، «باغ شازده کرمان»، «باغ ارم شیراز» ازاین دست باغ‌ها به شمار می‌روند. قرار گرفتن واژه فرنگی «بوتانیک» در کنار باغی که قرار است رسالت نگهداری گونههای گیاهی عمدتاً ایرانی و طبق گفته مدیران شهرداری «ذخیره‌گاه ژنتیکی» یا «ژرمپلاسم گیاهی منطقه» و مهم‌تر اقالیم مشابه باشد؛ قطعاً، خالی از لطف خواهد بود.
شهرداری کاشان از سال ۱۳۹۳ اقدام به تهیه، طراحی و تصویب و متأسفانه اجرای پروژهای به نام «باغ بوتانیک» در مجاورت باغ گیاه‌شناسی اَقماری کاشان می‌کند. بر اساس اخبار منتشره در رسانه، این باغ مساحت‌های مختلفی دارد. ۱۰ هکتار، ۱۷ هکتار و نهایتاً ۲۵ هکتار.
در حالی‌که، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع وابسته به وزارت جهاد کشاورزی، پنج باغ مهم با رویکرد باغ ایرانی در کشور دارد که به‌عنوان ذخیره‌گاه‌های ژنتیکی ایران از آن‌ها نامبرده میشود، یکی از این باغ‌ها خوشبختانه در کاشان واقع شده است. البته باغ‌های دیگر عمدتاً در مراکز استان‌هاست به‌جز باغ مورد بحث ما در کاشان.
اگر به خیابان شهدا، منتهیالیه میدان بسیج به طرف دارالسلام حرکت نمایید، در ابتدای بلوار، سمت چپ درب باغ با سردری که نماد و اِلمان این‌گونه سازههای ایرانی است برگرفته از نماد اسلیمی-ایرانی خودنمائی می‌کند.
شهرداری کاشان ضرورت احداث باغ گیاه بوتانیک جدید را این‌گونه تصریح کرده است: «این‌گونه باغ‌ها، نقش مهمی در زمینههای مختلف تحقیقاتی ازجمله علوم گیاهی و باغبانی، آموزش عمومی و آشنا کردن مردم بااهمیت گیاهان و لزوم حفاظت از آن‌ها بر عهده‌دارند» و یا در جای دیگر، کارشناس ارشد مجموعه فضای سبز شهرداری هدف از اجرای باغ جدید را «به‌عنوان ذخیره ژنتیکی گیاهان در معرض خطر انقراض، عنوان نموده است.» (کاشان اول، دی‌ماه ۹۵ کد خبر ۱۰۰۷۸)
آیا تنها به منظور «حفظ ذخایر ژنتیکی در معرض خطر انقراض یا به منظور آموزش شهروندی» با وجود باغ اقماری گیاه‌شناسی موجود کاشان، مجاز هستیم اعتباری بالغ بر یک میلیارد تومان از محل جیب شهروندان به منظور احداث و ایجاد این‌گونه مجموعه‌ای، هزینه کنیم؟
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، به‌منظور احداث ۲۵ هکتاری باغ گیاه‌شناسی کاشان، بالغ‌بر یک میلیارد تومان اعتبار در بوستان لاله کاشان راه‌اندازی شد. (کد خبر: ۱۵۹۲۹۸۷ تاریخ انتشار: ۲۶ فروردین ۱۳۹۶)
مدیریت و شیوه اجرایی و مدیریت باغ گیاه‌شناسی موسسه تحقیقات، بر اساس طرحی مصوب از سال ۷۰ با اولویت کاری نگهداشت «زیست‌بوم مناطق خشک و بیابانی کشور خاصه دشت کاشان»، با توجه به «آسیب‌شناسی روند روبه رشد بیابانزائی در این دشت» طراحی و اجرا شد. مطلب قابل‌توجهی که شهردار در جلسه معارفه خویش به‌خوبی به‌عنوان یکی از چالش‌های مهم دشت کاشان اشاره کرد.
صرف‌نظر از این که آیا دستگاهی همچون شهرداری اصالتاً میتواند مجری این‌گونه پروژهشها و طرحهای اینچنینی باشد؟ شهرداری به دنبال چه هدفی از احداث و اجرای این پروژه میباشد؟ آیا هدفش علمی و تحقیقاتی است؟ یا منظورش تولید فضای سبز شهر است، اگر تولید فضای سبز شهری است باوجود پارک ۵۰ هکتاری لاله در چند ده متری این مجموعه که هنوز بخشهای زیادی از آن به بهرهبرداری نرسیده؛ یا «فضای سبز سازمان دارالسلام «و «پارک بانوان و «فضای سبز مجموعه تولید نهال شهرداری«بافاصله چند صد متری، نمیتواند رسالت فضای سبزی موردنیاز را به عهده بگیرد؟ دوماً آیا اگر اهداف دیگری همچون تحقیقاتی و علمی است، آیا می‌توان در کنار باع گیاه‌شناسی کاشان انجام این‌گونه اهداف علمی و تحقیقاتی را جزو وظایف شهری شهرداری نهاد؟
سابقه ربع قرن تلاش و صرف منابع زیست‌محیطی شهرستان اعم از آب‌وخاک، به نقل از مدیر وقت این مجموعه؛ «از مجموع ۱۰ سکشن (قطعه، مجموعه) پیش‌بینی‌شده باغ گیاه‌شناسی موجود کاشان، تاکنون ۶ سکشن آن به مرحله بهرهبرداری رسیده است. ازجمله این سکشنها که توانائی پاسخ گویی به نیازهای مشروح شهرداری‌ها (ایجاد فضای سبز و منابع علمی تحقیقاتی) است، رستنیهای مستقر در سکشنهای «باغ صخره‌ای»، «گیاهان دارویی» و «گیاهان کویری و بیابانی» میباشد و از همه مهم‌تر دشت بحران‌زده و منابع آبی زیرزمینی کاشان، آیا تاب‌وتوان و تحمل گسترش این‌گونه فضاهای سبز با نیاز آبی قابل‌توجه را دارد؟ دیگر منابع زیست‌محیطی شهر و دشت کاشان چطور؟
حقیر هیچ دفاعی از باغ موجود گیاه‌شناسی کاشان ندارم و یا مخالفتی در احداث باغ جدید ندارم، ولی اینکه اگر شهرداری مُصر است در این وادی وارد شود، آیا بهتر نیست اهتمامی به تکمیل و تجهیز باغ موجود داشته باشد؟ و سعی نماید یک باغ گیاه‌شناسی قوی و پویا به‌عنوان مرجع علمی داخلی و خارجی به‌عنوان آبروی قابل دفاع و مقبولی درخور شهر کاشان در جوامع بین‌المللی و کشوری مطرح گردد؟
خوشبختانه تفاهم‌نامه‌ای مابین شهرداری کاشان، با مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان در خصوص کمک به زیرساختهای عمرانی باغ گیاه‌شناسی، تنظیم گردیده، قطعاً اهداف و رویکرد موردنظر شهرداری در ایجاد، ساخت و راه‌اندازی «باغ بوتانیک» در همکاری و همیاری و اجرای تفاهمنامه فوق قابل وصول و استحصال است، آیا شهردار جدید و مجموعه شورای شهر اهتمامی به اجرایی شدن این تفاهمنامه دارند تا از موازی کاری‌ها جلوگیری شود؟
دیدگاه شما